Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 grudnia 2022 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi - Widzewa w Łodzi VIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Asesor sądowy Justyna Stelmach

Protokolant: stażysta Justyna Osiewała-Wawrowska

po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2022 w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa M. B.

przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

przy udziale prokuratora

o ustalenie nieważności stosunku prawnego

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 517 zł (pięćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, nie obciążając powódki należnymi stronie pozwanej kosztami procesu w pozostałej części;

3.  przyznaje i nakazuje wypłacić ze środków Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi na rzecz adwokata D. F. kwotę 3.600 zł (trzy tysiące sześćset złotych), w tym należny podatek od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu;

4.  nieuiszczone koszty sądowe przejmuje na rachunek Skarbu Państwa.

Sygn. akt VIII C 1266/20

UZASADNIENIE

W dniu 11 grudnia 2020 roku powódka M. B., reprezentowana przez pełnomocnika z urzędu w osobie adwokata, wniosła pozew przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. żądając:

1)  uznania stosunku prawnego łączącego powódkę z pozwaną umowy gotówkowej numer (...) za nieważną,

2)  zasądzenia od strony pozwanej na rzecz powódki kwoty 13.615,66 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi w sposób szczegółowo opisany w pkt 3 pozwu;

3)  zasądzena na rzecz adw. D. F. zwrotu kosztów pomocy prawnej, udzielonej z urzędu powódce, które to koszty nie zostały opłacone w całości ani w części.

W uzasadnieniu pełnomocnik powódki wskazał, że powódka w dniu 3 września 2015 roku zawarła z pozwanym (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. umowę pożyczki nr (...), zgodnie z którą, pozwany udzielił powódce pożyczki w kwocie 11.890 zł rozłożonej na 72 raty. Powódka na dzień 22 października 2020 roku uiściła z tytułu rat kwotę w łącznej wysokości 13.615,66 zł. Podniesiono również, że w okresie od 7 grudnia 1995 r. do dnia 27 grudnia 1995 r. powódka przebywała w (...) Zespole (...) w Ł. im. J. B., gdzie rozpoznano schizofrenie paranoidalną i parkinsonizm. Choroby te są nieuleczalne. Zdaniem powódki, nie była ona w stanie na skutek choroby psychicznej w pełni objąć swoją świadomością jak i wolą treść złożonego przez nią oświadczenia w przedmiocie pożyczki gotówkowej zawartej w dniu 3 września 2015 r. Jej zdaniem czynność ta jest nieważna.

(pozew k.4-17)

Pozwany, reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika, w odpowiedzi na pozew z dnia 16 lutego 2022 roku, wniósł o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pełnomocnik pozwanego wskazał, że w zakresie żądania uznania stosunku prawnego w postaci umowy pożyczki za nieważną, powództwo nie zasługuje na uwzględnienie z uwagi na nieudowodnienie przez powódkę interesu prawnego. Powódka w pozwie w żadnej mierze nie odniosła się do istnienia interesu prawnego, jako merytorycznej przesłanki uwzględnienia powództwa. Zdaniem pozwanego brak interesu prawnego potwierdza również drugie z żądań pozwu tj. żądanie zapłaty, której jest dalej idącym żądaniem niż żądanie ustalenia nieważności. Jednocześnie, zdaniem pozwanego, powódka błędnie wywodzi, że zawierając umowę pożyczki powódka pozostawała w stanie całkowitego zniesienia świadomości, a w konsekwencji nie miała świadomości skutków umowy w szczególności obowiązku jej spłaty. Przemawiają przeciwko temu okoliczności zawarcia umowy. Nadto, powódka co miesiąc spłacała raty samodzielnie dokonując przelewów i prawidłowo je oznaczając. Nadto, kierowała ona pisma do pozwanego, z treści których wynika, że zdawała sobie sprawę z faktu zawarcia umowy oraz jej skutków. M. in. wniosła ona o zmniejszenia raty z 219,91 zł do kwoty 110 zł. Pozwany wskazał również, że w okresie 10 lat powódka zawarła z pozwanym łącznie jedenaście umów, spośród których 10 zostało całkowicie spłaconych. Zdaniem pozwanego, zawarta między stronami umowa była ważna i z tego powodu żądanie zapłaty jest bezzasadne. Jednocześnie pozwany podkreślił, że na wypadek uznania, że umowa byłaby nieważna, do ostatecznego rozliczenia stron zastosowanie znajdą przepis art. 405 k.c. -411 k.c., regulujące zasady rozliczeń stron z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, a w szczególności zwrotu należnych świadczeń.

(odpowiedź na pozew k. 72-80)

Pismem z dnia 10 maja 2022 r. prokurator na podstawie art. 7 k.p.c. i art. 60 § 1 k.p.c. zgłosił swój udział w toczącym się postępowaniu.

(pismo k. 373)

Postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 8 listopada 2022 roku (pkt 5) wyłączono roszczenie z pkt 3. pozwu tj. o zasądzenie kwoty 13.615,66 zł do odrębnego rozpoznania i rozstrzygnięcia, wobec tego że stwierdzono, iż pełnomocnik z urzędu M. B. nie ma umocowania do działania w zakresie żądania zasądzenia.

(postanowienie k. 427v., protokół rozprawy z dnia 8 listopada 2022 r., postanowienie z dnia 7 września 2020 r. w załączonych aktach II Co 88/20 k. 11).

Pismem z dnia 8 listopada 2022 roku pełnomocnik powódki wskazał wartość przedmiotu sporu roszczenia o ustalenie nieważności stosunku prawnego na kwotę 11.890 zł.

(pismo przygotowawcze k. 438)

Na rozprawie w dniu 13 grudnia 2022 roku stanowiska stron nie uległy zmianie. Pełnomocnik powódki wniósł o uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu i przyznanie na rzecz adw. D. F. kosztów pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu, gdyż koszty te nie zostały opłacone w całości ani w części. Pełnomocnik strony pozwanej wniósł o oddalenie powództwa i o zasądzenie kosztów procesu i kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Prokurator zaś wniósł o oddalenie powództwa w całości, zaś orzeczenie co do kosztów postępowania pozostawił do uznania Sądu.

(protokół rozprawy z dnia 13 grudnia 2022 roku k. 443-443v.)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 3 września 2015 roku powódka M. B. zawarła z pozwany (...) Bank (...) S.A. umowę pożyczki gotówkowej nr (...), na mocy której bank udzielił pożyczkobiorcy pożyczki gotówkowej w kwocie 11.890 zł na okres od dnia 3 września 2015 roku do dnia 27 sierpnia 2021 roku, przy czym pożyczkobiorca upoważnił bank do pobrania prowizji od udzielonej pożyczki w kwocie 1890 zł, zaś do dyspozycji otrzymał kwotę 10.000 zł. Oprocentowanie nominalne pożyczki wynosiło 9,99% w stosunku rocznym i było stałe w okresie obowiązywania umowy. W dniu zawarcia ww. umowy powódka otrzymała wypłatę pożyczki w kwocie 10.000 zł, co pokwitowała swoim podpisem.

(umowa pożyczki z 3 września 2015 r. k. 90-95, wypłata pożyczki gotówkowej k.97)

Ww. pożyczkę powódka chciała przeznaczyć na wykup kawalerki, kwota potrzebna do owego wykupu wynosiła 10.000 zł.

(dowód z przesłuchania powódki – nagranie od 00:31:54 do 00:46:09 protokołu rozprawy z dnia 28 maja 2021 roku k. 254v.-255)

Powódka zawarła również z pozwanym bankiem, a także z (...) Bank S.A. inne umowy pożyczek m. in. w dniach: 27 czerwca 2014 r., 23 kwietnia 2015 r., 21 kwietnia 2008 r., 1 grudnia 2008 r., 21 marca 2011 r., 3 stycznia 2012 r., 4 kwietnia 2012 r. 8 marca 2013 r.

(umowy pożyczek k. 98-102, k. 106-111, k. 115-118, k. 121-124, k. 127-129, k. 132-136, k. 141-145, k. 147-151)

W dniu 29 grudnia 2016 r. powódka złożyła do pozwanego banku wniosek o zmniejszenie raty z kwoty 219,97 zł na kwotę 110 zł, motywując to tym, iż leczy się na chorobę nowotworową i musi ona kupować leki z własnych środków, aby uniknąć nawrotów.

(wniosek k. 85)

W dniu 14 listopada 1970 r. powódka została zarejestrowana w (...) z rozpoznaniem schizofrenii urojeniowej. Była hospitalizowana psychiatrycznie w okresie od 7 grudnia do 27 grudnia 1995 r. z rozpoznaniem schizofrenii paranoidalnej, parkinsonizmem. Choroba u powódki objawia się tak, że ma ona urojenia, że jest prześladowana, ktoś ją śledzi, chce ją zabić, wykończyć. W wieku około 50 lat miała ona próbę samobójczą.

(dokumentacja medyczna k. 27, 174-225, 240, zeznania B. K. nagranie od 00:07:33 do 00:29:07 protokołu rozprawy z dnia 28 maja 2021 roku k. 253v. -254v., dowód z przesłuchania powódki – nagranie od 00:31:54 do 00:46:09 protokołu rozprawy z dnia 28 maja 2021 roku k. 254v.-255)

W 2015 roku powódka mieszkała sama, nikt nie pomagał jej w codziennym funkcjonowaniu, była ona na rencie chorobowej i samodzielnie dysponowała swoimi dochodami. Samodzielnie dokonywała zakupów i opłacała mieszkanie. W tym czasie nie była pod opieką poradni psychiatrycznej i nie przyjmowała leków z tym związanych. Po zaciągnięciu pożyczki powódka przyjmowała leki uspokajające zakupione w aptece, gdyż była załamana kredytem. Powódka pozostaje w przeświadczeniu, że wzięła kredyt na kwotę 1.000 zł, na następny dzień po podpisaniu umowy powódka miała iść do banku z reklamacją, gdyż zorientowała się, że zaciągnęła większą umowę pożyczki. Powódka nie czytała treści umowy pożyczki przy jej zawieraniu.

(zeznania B. K. nagranie od 00:07:33 do 00:29:07 protokołu rozprawy z dnia 28 maja 2021 roku k. 253v. -254v., dowód z przesłuchania powódki – nagranie od 00:31:54 do 00:46:09 protokołu rozprawy z dnia 28 maja 2021 roku k. 254v.-255)

Na dzień 22 października 2020 roku powódka z tytułu przedmiotowej pożyczki uiściła kwotę w wysokości 13.615,66 zł. Zaś na dzień 29 października 2022 r. do spłaty pozostała kwota 2.611,54 zł.

(zaświadczenia k. 19, zestawienie transakcji k. 20-26v.)

W dniu zawierania umowy z 3 września 2015 r. powódka nie znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Powódka pobierała pożyczki od 10 lat, jak również je spłacała. Wiedziała ona w jakim celu pobiera pożyczkę i była nastawiona na jej spłatę. Powódka nie zawierała umowy z 3 września 2015 r. pod wpływem czynnej psychozy, działań psychotycznych tj. nie brała pożyczki pod wpływem omamów o treści nakazów albo z przyczyn urojeń, że ma zaciągnąć pożyczkę. U powódki nie postawiono rozpoznania upośledzenia umysłowego. Brak jest podstaw do stwierdzenia, że M. B. nie była świadoma zawarcia umowy pożyczki. Powódka była świadoma podjęcia decyzji i wyrażenia woli mimo stwierdzenia schizofrenii. W schizofrenii nie każda czynność jest ograniczona z powodu choroby psychicznej. Schizofrenia jest chorobą, która jest zaleczalna. Mogą być remisje. Według wielu poglądów autorytetów psychiatrycznych jest to choroba nieuleczalna. Objawy choroby parkinsonizmu nie występują u powódki. W karcie informacyjnej było rozpoznanie współistniejące parkinsonizmu - nie choroby P.. W tym czasie brała neuroleptyki, a one mogą powodować objawy parksonoidalne - przypominające chorobę P.. W 2015 r. przerwała leczenie i nie miało to znaczenia dla pogorszenia stanu zdrowia - to się zdarza mimo niebrania leków. Osoba ze schizofrenią może normalnie funkcjonować w społeczeństwie, jeśli nie jest ubezwłasnowolniona.

(dowód z ustnej opinii biegłego L. G. – nagranie protokołu rozprawy z dnia 19 lipca 2022 r. od 00:06:56 do 00:26:55 k. 405v.-406)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, których prawidłowość i rzetelność sporządzenia nie budziła wątpliwości Sądu, również zeznań świadka i samej powódki. Za podstawę ustaleń faktycznych Sąd przyjął ponadto dowód z ustnej opinii biegłego psychiatry. Oceniając opinię biegłego, Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania zawartych w jej treści wniosków, opinia ta była bowiem rzetelna, jasna, logiczna oraz w sposób wyczerpujący objaśniająca budzące wątpliwości kwestie. Wydając opinię biegły oparł się na zgromadzonym w aktach sprawy materiale dowodowym, w tym na dokumentacji medycznej powódki. Wydanie opinii poprzedzało przeprowadzenie badania powódki. Sąd uznał, że we wskazanym zakresie opinia ta jest jasna i logiczna, zwłaszcza biorąc pod uwagę pozostały zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w tym zeznania świadka i depozycje samej powódki. Jednocześnie należy poczynić zastrzeżenie, iż Sąd czyniąc ustalenia nie opierał się na pisemnych opiniach biegłego L. G. w zakresie wykraczającym poza ogólną diagnozę samej powódki. Biegły na rozprawie w dniu 19 lipca 2022 r. nie podtrzymał poprzednich opinii i zmienił dotychczas wysnuwane wnioski wskazując, iż powódka zawierając umowę w dniu 3 września 2015 r., nie znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Biegły w sposób wyczerpujący uzasadnił swoje stanowisko, co Sąd również podzielił. Przede wszystkim na trafność wniosków biegłego wskazuje fakt, iż powódka zawierała wiele umów pożyczek. Miała świadomość samej procedury zawarcia takiej umowy i jej konsekwencji. Robiła to w określonym celu tj. w celu wykupienia mieszkania. Miała świadomość konieczność spłaty poszczególnych zobowiązań, co więcej nawet składała do pozwanego pisma, wnosząc o obniżenie dotychczasowej raty. Należy wskazać, iż powódka nie zaciągnęła ww. pożyczki pod wpływem objawów choroby. Mówiąc ściślej, urojenia nie nakazywały jej zaciągnięcia tejże pożyczki, co zdaje się przyznawać sama powódka. Objawy powódki koncentrują się raczej na urojeniach o charakterze zagrożeń, powodują, iż obawia się ona utraty swojego życia i zdrowia w zw. z przeświadczeniem o tym, iż inne osoby chcą ją zabić lub zaszkodzić jej w inny sposób. Jak biegły podkreślił w swojej ustnej opinii schizofrenia paranoidalna jest chorobą zaleczalną, z okresami remisji, zaś nawet odstawienie przyjmowania leków w związku z opisywaną chorobą nie prowadzi do zniesienia świadomości albo swobody powzięcia decyzji i wyrażenie woli. Biegły podkreślił, iż społeczne funkcjonowanie powódki jest dobre, co więcej nie ma podstaw do jej ubezwłasnowolnienia.

Sąd pominął wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego z zakresu psychiatrii. Przypomnienia wymaga, że opinia biegłego podlega, jak inne dowody, ocenie według art. 233 § 1 k.p.c., lecz co odróżnia ją pod tym względem, to szczególne dla tego dowodu kryteria oceny, które stanowią: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen, a także zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej (postanowienie SN z dnia 7 października 2000 roku, I CKN 1170/98, OSNC 2001/4/64; wyrok SN z dnia 15 listopada 2002 roku, V CKN 1354/00, LEX). Podkreślenia wymaga przy tym, że jak jednolicie przyjmuje się w judykaturze, to od uznania sądu zależy czy w sprawie istnieją wątpliwości, których opinia biegłego nie wyjaśniła, co prowadzić powinno do uzupełnienia opinii. Przepis art. 286 k.p.c. nie przewiduje bowiem obowiązku zlecenia biegłemu uzupełnienia opinii bądź dopuszczenia dowodu z dodatkowych opinii w każdym wypadku, a jedynie „w razie potrzeby”. Chodzi tu o potrzebę podyktowaną rzeczową i umotywowaną krytyką opinii dotychczasowej, nasuwającą wątpliwości co do trafności zawartych w niej konkluzji. Nie jest zatem uzasadniony wniosek strony o dopuszczenie dowodu
z opinii innego biegłego, jeżeli w przekonaniu sądu opinia wyznaczonego biegłego jest na tyle kategoryczna i przekonująca, że wystarczająco wyjaśnia zagadnienia wymagające wiadomości specjalnych. (por. m.in. postanowienie SN z dnia 21 stycznia 2021 roku, (...) 49/21, L.; postanowienie SN z dnia 16 maja 2019 roku, I UK 229/18, L.). Potrzeba powołania kolejnego biegłego powinna być więc podyktowana okolicznościami sprawy, stosownie do treści art. 286 k.p.c., a nie wynikać z samego niezadowolenia strony z dotychczas złożonej opinii. Uzasadnieniem dla takiej decyzji procesowej winny być należycie umotywowane zarzuty wskazujące niekompletność, nielogiczność i niespójność opinii (por. m.in. wyrok SA w Szczecinie z dnia 23 maja 2019 roku, I ACa 653/18, L.; wyrok SA w Lublinie z dnia 8 maja 2019 roku, III AUa 73/19, L.; wyrok SA w Warszawie z dnia 9 kwietnia 2019 roku, V ACa 147/18, L.). Innymi słowy to sąd musi powziąć wątpliwości – czy to sam, czy na skutek stanowisk wyrażonych w toku postępowania przez strony – że dotychczasowa opinia nie została sporządzona w sposób prawidłowy, a zatem wymaga wyjaśnień lub uzupełnienia. Jeżeli sąd takich wątpliwości nie ma – czyli uznaje wydaną opinię za w pełni wiarygodną i miarodajną – nie ma obowiązku powoływania kolejnych biegłych tak długo, aż któryś z nich wyda opinię zgodną z oczekiwaniami strony (por. postanowienie SN z dnia 19 grudnia 2018 roku, I PK 267/17, L.). W rozpoznawanej sprawie wątpliwości, o których mowa wyżej, Sąd nie powziął. Powódka nie zdołała wskazać na powody, dla których takie wątpliwości Sąd winien powziąć. Nie jest w szczególności takim powodem okoliczność, iż po ponownej analizie sprawy biegły zmienił swoją opinię, zwłaszcza w sytuacji, w której ta zmiana została w sposób niebudzący wątpliwości uzasadniona.

Na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd pominął wnioski powódki o zwrócenie się do placówki medycznej Centrum (...) o nadesłanie dokumentacji medycznej na okoliczność stanu zdrowia powódki przed operacją na zaćmę i o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu okulistyki na okoliczność ustalenia, czy powódka była zdolna do zapoznania się z treścią umowy pożyczki gotówkowej (wnioski z pisma pełn. powódki z dnia 19 lipca 2021 r. (k. 272-274). Należy wskazać, iż wnioski te dotyczyły okoliczności nieistotnych dla rozstrzygnięcia dla sprawy z uwagi na fakt związania Sądu podstawą faktyczną powództwa stosownie do art. 321 § 1 k.p.c. Podstawa faktyczna wywiedzionego powództwa oparta była bowiem na stwierdzeniu, iż zawarta umowa pożyczki jest nieważna z uwagi na brak swobody albo świadomości powzięcia decyzji i wyrażenia woli, nie zaś na podstawie okolicznościach związanych z zawarciem przez powódkę umowę tj. możliwości jej ewentualnego przeczytania lub nie. Na marginesie należy stwierdzić, iż powódka sama przyznała podczas swojego przesłuchania, iż w banku umowy nie czytała, ale przeczytała ją na następny dzień, co oznacza, iż była w stanie taką umowę przeczytać.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo było niezasadne.

Roszczenie powódki skonstruowane zostało w oparciu o art. 189 k.p.c. Przesłankami zasadności powództwa o ustalenie są żądanie ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa oraz posiadanie interesu prawnego w takim ustaleniu. Interes prawny powoda w wytoczeniu powództwa o ustalenie stanowi kryterium zasadności wyboru tej formy ochrony praw i jest przesłanką materialnoprawną powództwa o ustalenie. Interes ten musi istnieć obiektywnie, aby uzasadniać żądanie ustalenia prawa lub stosunku prawnego. Jego istnienia nie można oczywiście traktować jako jedynej przesłanki decydującej o uwzględnieniu powództwa o ustalenie, ale jest on warunkiem umożliwiającym dalsze badanie w zakresie istnienia lub nieistnienia ustalanego prawa lub stosunku prawnego. Interes prawny - jest to interes dotyczący szeroko rozumianych praw i stosunków prawnych (por. T. Rowiński: Interes prawny w procesie cywilnym i w postępowaniu nieprocesowym, Warszawa 1971, s. 22; E. Budna: Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 1988 roku, III CZP 26/88, OSP 1991/1/s.9 i nast.; wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 15 kwietnia 1999 roku, I ACa 1046/98, OSA 1999/11–12/49), a w przypadku ustalania praw czy stosunków prawnych występuje z reguły (ale nie tylko) wówczas, gdy istnieje niepewność tego prawa lub stosunku prawnego zarówno z przyczyn faktycznych, jak i prawnych. Istnienie tego interesu jest kwestionowane formalnie w tych sytuacjach, w których występuje równocześnie - obok - także inna forma ochrony praw powoda. Interes prawny w rozumieniu art. 189 z reguły nie zachodzi zatem wtedy, gdy osoba zainteresowana może w innej drodze, np. w procesie o świadczenie, o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego, a nawet w drodze orzeczenia o charakterze deklaratywnym, osiągnąć w pełni ochronę swych praw (por. m.in. wyrok SN z dnia 4 stycznia 2008 roku, III CSK 204/07, L.; wyrok SN z dnia 21 stycznia 1998 roku, II CKN 572/97, L.; wyrok SN z dnia 6 czerwca 1997 roku, II CKN 201/97, MoP 1998 nr 2).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, Sąd przyjął, iż powódka w niniejszej sprawie miała interes prawny w stwierdzeniu nieważności umowy, bowiem należy wskazać, iż między stronami bezsporne jest, iż całe świadczenie z umowy pożyczki zawartej w dniu 3 września 2015 roku nie zostało spłacone. Do spłaty na dzień 29 października 2020 roku pozostało 2.611,54 zł, zaś pismem z dnia 4 września 2020 r. powódka wskazała, iż zadłużenie ureguluje ona po wyjaśnieniu spraw w sądzie (k. 19 i k. 89).

Jednakże powództwo podlegała oddaleniu, mimo istnieniu po stronie powódki interesu prawnego, z uwagi na niewykazanie przesłanek stwierdzenia nieważności tejże umowy w kontekście art. 82 k.c. Stosownie do wskazanego przepisów nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

Stan wyłączający świadomość to - najogólniej rzecz ujmując - brak rozeznania, niemożność rozumienia zachowań własnych i zachowań innych osób, niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania. Stan taki musi przy tym wynikać z przyczyny wewnętrznej, a więc ze stanu, w jakim znajduje się osoba składająca oświadczenie woli, a nie z okoliczności zewnętrznych, w jakich osoba ta się znalazła. Sformułowanie art. 82 k.c. wskazuje, że wada oświadczenia woli określona w tym przepisie obejmuje dwa różne stany faktyczne, które mogą występować samodzielnie, trzeba jednak zauważyć, że granica między stanem wyłączającym świadome powzięcie decyzji, a stanem wyłączającym swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli jest bardzo płynna. Powzięcie decyzji i wyrażenie woli jest swobodne, gdy zarówno proces decyzyjny, jak i uzewnętrznienie woli nie zostały zakłócone przez destrukcyjne czynniki wynikające z właściwości psychiki czy procesu myślowego osoby składającej oświadczenie woli. Stan wyłączający swobodę musi również wynikać z przyczyny wewnętrznej, umiejscowionej w samym podmiocie składającym oświadczenie woli, a nie w sytuacji zewnętrznej. Tak pojmowanemu brakowi swobody towarzyszyć będzie natomiast najczęściej także pewne ograniczenie świadomości (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2014 r., sygn. akt II PK 230/13, Lex nr 1647010).

Konsekwencją zaistnienia wskazanej wyżej wady oświadczenia woli jest fakt, iż oświadczenie nią dotknięte jest z mocy prawa bezwzględnie nieważne od samego początku i nie podlega konwalidacji ani konwersji, a konsekwentnie nieważna jest czynności prawna, której składnik stanowiło to oświadczenie (por. Fras Mariusz (red.), Habdas Magdalena (red.), Kodeks cywilny. Komentarz do art. 82 k.c., teza 6, WKP 2018, Lex).

Mając powyższe na uwadze, Sąd stwierdził brak podstaw do uznania, że w dacie zawierania umowy pożyczki z dnia 3 września 2015 roku M. B. znajdował się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, skutkującym bezwzględną nieważnością stosunku prawnego. W tej mierze należało odwołać się do złożonej w toku postępowania ustnej opinii biegłego psychiatry L. G.. Sąd nie zaprzecza, iż powódka choruje na chorobę psychiczną, która w określonych okolicznościach może prowadzić do stanu opisanego w art. 82 k.c., jednakże na podstawie zgromadzonej dokumentacji medycznej, analizy zeznań świadka i dowodu z przesłuchania powódki nie rozpoznano u powódki czynników prowadzących do zniesienia świadomości i swobody w podjęciu decyzji. Biegły zaznaczył przy tym, jak i Sąd to zauważył, iż urojenia pojawiające się okresowo u powódki nie mają związku z zaciąganymi zobowiązaniami. Przede wszystkim w urojeniach tych brak jest nakazu zawierania umów pożyczkowych, a koncentrują się one na obawach związanych z zagrożeniem życia. Sama zaś choroba powódki – schizofrenia paranoidalna nie powoduje sama przez się stanu opisywanego w art. 82 k.c. Należy przede wszystkim zauważyć, iż powódka znała procedurę zawierania umowy pożyczkowej, wszak robiła to wielokrotnie. Nadto, znała cel zawarcia umowy, jak i jej skutki tj. to że musi ją spłacać. Brak więc było podstaw do uznania, że umowa pożyczki z dnia 3 września 2015 r. jest nieważna.

Należy w tym miejscu również podkreślić, iż o nieważności umowy w kontekście przesłanek z art. 82 k.c. nie może świadczyć fakt, iż powódka była przekonana, że zaciągnęła pożyczkę w kwocie 1.000 zł, a nie 10.000 zł. Zdaniem Sądu, okoliczność ta nie ma znaczenia dla niniejszej sprawy, bowiem powódka winna wiedzieć w jakiej kwocie zaciąga pożyczkę, przede wszystkim winna również zapoznać się z treścią umowy. Przede wszystkim zaś niewiarygodne jest dla Sądu twierdzenie powódki, że wypłacono jej tylko kwotę 1.000 zł, skoro na k. 97 znajduje się pokwitowanie wypłaty pożyczki z dnia 3 września 2015 roku na kwotę 10.000 zł. Jednocześnie okoliczności te nie mają istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, z uwagi na związanie Sądu podstawą faktyczną pozwu, stosownie do art. 321 § 1 k.p.c.

Mając powyższe na uwadze, Sąd oddalił powództwo, uznając je za niezasadne.

W pkt 2. wyroku orzeczono o kosztach procesu na podstawie art. 98 k.p.c. i w części -art. 102 k.p.c. Sąd zasądził od powódki na rzecz strony pozwanej część kosztów procesu tj. 500 zł tytułem wykorzystanej zaliczki na poczet kosztów wydania opinii przez biegłego i kwotę 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, w pozostałym zaś zakresie (co do kosztów wynagrodzenia zawodowego pełnomocnika) sąd odstąpił od obciążenia powódki w pozostałym zakresie, uznając, iż zachodzą okoliczności wskazane w art. 102 k.p.c., zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Sąd miał przy tym na uwadze, że powódka ma trudną sytuację finansową, uzasadniającą jej zwolnienie od kosztów sądowych w całości. Jednocześnie powódka była subiektywnie przeświadczona o zasadności wytoczonego powództwa, bowiem powoływała się na istniejącą przecież u niej chorobę –schizofrenię paranoidalną, zaś sam pozwany –jak bank ma możliwość korzystania ze stałej obsługi prawnej. Jednakże nie powodowało to możliwości nieobciążenia powódki kosztami procesu w całości. Należy bowiem zauważyć, iż pozwany poniósł realny koszt swojego udziału w niniejszej sprawie, tj. uiścił zaliczkę i opłatę skarbową. Zaś pozwanemu co do zasady należy się zwrot wszystkich poniesionych przez niego kosztów, jako stronie wygrywającej sprawę.

W punkcie 3. wyroku orzeczono o kosztach pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze w zw. z § 8 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2019 r., poz. 18 t.j.), z uwzględnieniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 kwietnia 2020 r. (SK 66/19, Dz.U. z 2020 r. poz. 769), a więc przy uwzględnieniu § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800). Analiza statusu adwokatów i radców prawnych oraz ich roli w postępowaniu, w którym występują jako podmioty powołane i zobowiązane do zastępstwa prawnego, prowadzi do uznania, że różnicowanie ich wynagrodzenia, tj. obniżenie pełnomocnikom z urzędu wynagrodzenia, które otrzymaliby, gdyby występowali w sprawie jako pełnomocnicy z wyboru, nie ma konstytucyjnego uzasadnienia. Stąd też Sąd Rejonowy zastosował stawkę 3.600 zł. Biorąc pod uwagę ww. wyrok, Sąd również nie podwyższył wskazanej stawki o podatek od towarów i usług, uznając, że takie podwyższenie byłoby nieuzasadnionym zróżnicowaniem wynagrodzenia pełnomocników z wyboru i z urzędu. Taki pogląd zdaje się również wyrażać sam Sąd Najwyższy (por. postanowienie SN z 7 stycznia 2021 roku, I CSK 598/20, Lex nr 3103835), który przyznaje w swoich postępowania pełnomocnikom z urzędu wynagrodzenie, „w tym należny podatek VAT”.

W zakresie nieuiszczonych kosztów sądowych na podstawie art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2022.1125 t.j.) - Sąd przejął je na rachunek Skarbu Państwa, albowiem powódka była zwolniona od kosztów sądowych w całości, zaś strona pozwana nie ponosi tych kosztów, jako strona wygrywająca sprawę.