Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi

POSTANOWIENIE

Dnia 7 czerwca 2017 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi VIII Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: S.S.R. Małgorzata Sosińska-Halbina

Protokolant: sekr. sąd. Izabella Bors

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2017 roku w Łodzi

na rozprawie

sprawy z wniosku Gminy A.

z udziałem Skarbu Państwa – Starosty (...)

o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie

postanawia:

1.  stwierdzić, że Skarb Państwa nabył z dniem 11 kwietnia 1987 roku przez zasiedzenie prawo własności nieruchomości gruntowej, stanowiącej drogę przez wieś K., położonej w Gminie A., powiecie (...) wschodnim, województwo (...), o łącznej powierzchni 0,4802 ha, oznaczonej jako działka o numerze (...), jednostka ewidencyjna (...)
– A., (...) – K., zaznaczonej na wypisie i wyrysie z mapy ewidencyjnej zarejestrowanej w Urzędzie Gminy A. Referacie (...) Przestrzennej za numerem (...). (...).18.2016, dla której
nie ma urządzonej księgi wieczystej ani zbioru dokumentów,

2.  ustalić, że wnioskodawca i uczestnik postępowania ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt VIII Ns 119/16

UZASADNIENIE

We wniosku z dnia 1 kwietnia 2016 roku wnioskodawca Gmina A., reprezentowana przez pełnomocnika będącego radcą prawnym, wniósł o stwierdzenie nabycia w drodze zasiedzenia z dniem 10 kwietnia 1997 roku nieruchomości oznaczonej jako działka o nr (...), jednostka ewidencyjna (...)
– A., (...) – K., położonej w Gminie A.. Jako uczestnika postępowania wskazał Skarb Państwa – Starostwo Powiatu (...)-Wschodniego.

W uzasadnieniu wniosku wnioskodawca podniósł, że działka o nr (...), (...) – K., o powierzchni 4802 m ² położona jest w Gminie A.,
w miejscowości K.. Nadto wskazał, że nieruchomość ta nie ma urządzonej księgi wieczystej, jak i nie jest prowadzony dla niej zbiór dokumentów. Pełnomocnik wnioskodawcy dodał, że stanowiąca przedmiot niniejszego postępowania działka o nr (...), co najmniej od 10 kwietnia 1967 roku pozostawała w posiadaniu Skarbu Państwa - Naczelnika Gminy w A., pełniąc wówczas w części funkcję drogi wewnętrznej we wsi K.. Z kolei dokumenty pozyskane przez wnioskodawcę wskazują na posiadanie samoistne wskazanej wyżej jednostki organizacyjnej od dnia 10 kwietnia 1967 roku, która stanowi datę założenia rejestru gruntów Gminy A.. Ze wskazanego rejestru gruntów Gminy A. – wsi K. sporządzonego na datę 10 kwietnia 1967 roku wynika, że działka
o nr 210 pozostawała w posiadaniu Skarbu Państwa – Naczelnika Gminy w A.. Pełnomocnik wnioskodawcy wskazał, że w związku z wprowadzeniem w 1990 roku ustroju gminnego, w wyniku którego Gmina A. jako jednostka samorządowa na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym – z dniem 27 maja 1990 roku uzyskała osobowość prawną, przedmiotowa nieruchomość, stosownie do przepisu art. 26 ust. 1 w zw. z art. 5 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 roku – przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych – została przekazana Gminie A.. Stąd posiada ona nieruchomość nieprzerwanie do dnia sporządzenia przedmiotowego wniosku, zaś jej posiadanie ma charakter właścicielski i jest posiadaniem o charakterze cywilnoprawnym. Nadmienił, że Gmina A. poprzez swoją jednostkę organizacyjną – Zakład (...) w W., zarządza i użytkuje ww. nieruchomość dbając o jej należyty stan i utrzymanie. Jednocześnie pełnomocnik wnioskodawcy wskazał, że działka o nr (...) mimo pełnienia w części funkcji drogowej – nigdy nie była drogą publiczną w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 21 marca 1985 roku o drogach publicznych.

(wniosek k. 3-4)

W odpowiedzi na wniosek uczestnik postępowania - Skarb Państwa-Starosta (...) przyłączył się do wniosku Gminy A..

(odpowiedź na wniosek k. 37)

Na rozprawie w dniu 28 września 2016 roku pełnomocnik wnioskodawcy podtrzymał stanowisko w sprawie. W imieniu uczestnika postępowania nikt się nie stawił, zawiadomienie doręczono prawidłowo. Pełnomocnik uczestnika podniósł nadto, że przedmiotowa nieruchomość gruntowa jest drogą utwardzoną,
ale nie posiada statusu prawnego drogi, ani też urządzeń drogowych w rozumieniu przepisów Prawo o ruchu drogowym.

(protokół rozprawy k. 41-45)

Postanowieniem z dnia 28 września 2016 roku Sąd wezwał do udziału w sprawie wszystkich zainteresowanych w trybie art. 609 k.p.c..

(postanowienie k. 45)

Na rozprawie w dniu 5 kwietnia 2017 roku w imieniu uczestnika nikt się nie stawił, zawiadomienie doręczono w prawidłowy sposób. Stawił się pełnomocnik wnioskodawcy, który zmodyfikował wniosek w ten sposób, że wniósł alternatywnie o zasiedzenie przedmiotowej nieruchomości przez Skarb Państwa z dniem 10 kwietnia 1987 roku.

(protokół rozprawy k. 61-62)

W piśmie przygotowawczym z dnia 10 kwietnia 2017 roku wnioskodawca,
w uzupełnieniu stanowiska przedstawionego na rozprawie w dniu 5 kwietnia 2017 roku, zmodyfikował swój wniosek w ten sposób, że wniósł o stwierdzenie zasiedzenia prawa własności opisanej we wniosku nieruchomości z dniem 10 kwietnia 1987 roku przez Skarb Państwa – Naczelnika Gminy A., ewentualnie przez Gminę A. z dniem 31 grudnia 2000 roku.

(pismo przygotowawcze k. 63-63v)

Na rozprawie dniu 24 maja 2017 roku w imieniu uczestnika nikt się nie stawił, zawiadomienie doręczono prawidłowo. Pełnomocnik wnioskodawcy oświadczył, że popiera wniosek w wersji przedstawionej w piśmie przygotowawczym z dnia 7 kwietnia 2017 roku.

(protokół rozprawy k. 68-69)

W piśmie przygotowawczym z dnia 24 maja 2017 roku (data złożenia pisma w Sądzie) pełnomocnik uczestnika przyłączył się do wniosku wnioskodawcy w wersji jak w piśmie przygotowawczym z dnia 7 kwietnia 2017 roku.

(pismo k. 71)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Nieruchomość gruntowa, o której stwierdzenie zasiedzenie wniosła Gmina A., ma łączną powierzchnię 0,4802 ha. Położona jest w miejscowości K., w obrębie (...) - K., gmina A., powiat (...) wschodni. Na dzień orzekania nieruchomość ta składała się z działki o nr (...) o powierzchni 0,4802 ha – uwidocznionej na wypisie i wyrysie z mapy ewidencyjnej zarejestrowanej
w Urzędzie Gminy A. Referacie (...) Przestrzennej za numerem (...). (...).18.2016.

Nieruchomość powyższa stanowi drogę i jako taka jest oznaczona w rejestrze gruntów. Jako posiadacz ww. działki w rejestrze gruntów figurował od dnia 10 kwietnia 1967 roku Skarb Państwa – Naczelnik Gminy w A.. Dla wskazanej wyżej działki o nr (...) nie ma urządzonej księgi wieczystej ani zbioru dokumentów.

(wypis z rejestru gruntu k. 7-8, 11-12, okoliczności bezsporne)

Działka o nr (...) położona w miejscowości K., co najmniej od 10 kwietnia 1967 roku, stanowi drogę idącą wzdłuż powyższej miejscowości. Również co najmniej od wskazanej daty nieruchomość ta znajduje się w posiadaniu Gminy A., która do czasu nabycia osobowości prawnej działała w ramach zarządu mieniem państwowym w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa, i która przyjęła na siebie obowiązki związane z jej zarządzaniem. Nieruchomość ta początkowo stanowiła drogę gruntową, która w razie potrzeby była wyrównywana przez Gminę A.. Po rozbudowie infrastruktury technicznej wzdłuż drogi, tj. doprowadzenia dla okolicznych mieszkańców kanalizacji, wodociągu i gazociągu Gmina dokonała utwardzenia drogi poprzez zastosowanie tłucznia, a następnie masy asfaltowej. Gmina A. dbała o przedmiotową nieruchomość, dokonywała okresowego odśnieżania wskazanej nieruchomości, zimą rozsypywała piasek. Po utwardzeniu przedmiotowej nieruchomości Gmina prowadziła bieżącą naprawę drogi poprzez łatanie dziur, zajmowała się także przycinaniem zielenie wzdłuż przedmiotowej działki. Mieszkańcy traktowali wskazaną nieruchomość jako, należącą do Gminy drogę lokalną stanowiącą przedmiot powszechnego korzystania, która jednocześnie zapewniała im dojazd na posesje znajdujące się w miejscowości K.. Gmina A. dokonała szeregu inwestycji i ponosiła wydatki związane z korzystaniem z drogi przez mieszkańców, uzewnętrzniając w ten sposób wolę władania przedmiotową nieruchomością jak właściciel.

(dowód z przesłuchania świadków U. C., J. F. , J. O. i R. P. k. 42-44, wykaz robót drogowych wykonywanych przez Gminę A. k. 14-22, okoliczności bezsporne)

Przedmiotowa działka o nr (...) stanowi drogę utwardzoną – ciąg komunikacyjny w miejscowości K., o charakterze ogólnodostępnym.
W stosunku do opisanej nieruchomości nie została podjęta stosowna uchwała określonego organu samorządu terytorialnego, która zaliczałaby ją do kategorii dróg publicznych w rozumieniu przepisów Ustawy z dnia 21 marca 1985 roku o drogach publicznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1440). Nieruchomość ta nie stanowi drogi w rozumieniu przepisów ustawy o drogach publicznych.

W odniesieniu do przedmiotowej nieruchomości nie został również wydany żaden inny akt administracyjny, który przedmiotową nieruchomość zaliczałby do jakiekolwiek kategorii dróg.

(kserokopie: Uchwały nr XXI/81/90 Rady Narodowej Miasta Ł. z dnia 29 stycznia 1990 r. k. 23-24, Uchwały nr XI/104/99 Rady Gminy A. z dnia 25 czerwca 1999 roku
k. 25-27, okoliczności bezsporne)

W sprawie nie wykazano innego posiadacza przedmiotowej nieruchomości,
tj. w szczególności, aby na terenie przedmiotowej działki o numerze (...) – do dnia 10 kwietnia 1967 roku do dziś – inne osoby, czy podmioty czyniły jakiekolwiek inwestycje, podejmowały prace, bądź też użytkowały ją do celów gospodarczych.

Opisany stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów znajdujących się w sprawie, których prawidłowość i rzetelność sporządzenia nie budziła wątpliwości, nie była również kwestionowana przez uczestnika postępowania, jak również na podstawie dowodu z zeznań świadków: U. C. (2), J. F. (2), J. O. (2) i R. P. (2).

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

W ocenie Sądu Rejonowego wniosek o stwierdzenie nabycia prawa własności przedmiotowej nieruchomości przez zasiedzenie jest zasadny i jako taki podlega uwzględnieniu, jednak w ocenie Sądu prawo własności nieruchomości przez zasiedzenie Skarb Państwa nabył z dniem 11 kwietnia 1987 roku.

Zasiedzenie jest jednym ze sposobów nabycia własności. Jest to instytucja polegająca na nabyciu prawa przez nieuprawnionego posiadacza wskutek faktycznego wykonywania tego prawa w ciągu oznaczonego w ustawie czasu, pozwalająca na eliminację długotrwałej rozbieżności pomiędzy stanem prawnym a rzeczywistym.

Przepis art. 172 k.c. szczegółowo wskazuje jakie przesłanki muszą być spełnione aby doszło do nabycia prawa własności przez zasiedzenie: po pierwsze posiadanie samoistne przedmiotu zasiedzenia, po drugie upływ czasu.

Posiadaczem samoistnym jest osoba władająca rzeczą jak właściciel, przy czym stan posiadania współtworzą fizyczny element władania rzeczą ( corpus) oraz intelektualny element zamiaru władania rzeczą dla siebie ( animus). C. oznacza, że pewna osoba znajduje się w sytuacji, która daje jej możliwość władania rzeczą w taki sposób, jak mogą to czynić osoby, którym przysługuje do rzeczy określone prawo, przy czym nie jest konieczne efektywne wykonywanie tego władztwa. A. oznacza wolę wykonywania względem rzeczy określonego prawa dla siebie, przy czym wola ta wobec otoczenia wyraża się w takim postępowaniu posiadacza, które wskazuje na to, że uważa się on za osobę, której przysługuje do rzeczy określone prawo (patrz komentarz do art. 172 kodeksu cywilnego E. Gniewka, Zakamycze 2001). Bez znaczenia dla zasiedzenia pozostaje sposób traktowania (ocena zachowania „nieuprawnionych” do rzeczy) przez uprawnionego (właściciela), o tym z jakiego rodzaju posiadaniem w konkretnym/danym przypadku mamy do czynienia decyduje nie zachowanie właściciela, lecz posiadacza oraz ocena tego zachowania z punktu widzenia otoczenia (osób trzecich).

Druga z przesłanek – upływ czasu – jest uzależniona od dobrej bądź złej wiary posiadacza samoistnego, i tak w przypadku dobrej wiary jak wynika z treści
art. 172 k.c. dla zasiedzenia wystarczający jest upływ 20 lat, zaś przy złej wierze 30 lat. Posiadaczem w dobrej wierze jest ten, kto błędnie przypuszcza,
że ma tytuł prawny do rzeczy (jest właścicielem rzeczy), a w złej ten, kto wie albo powinien wiedzieć, że nie ma tytułu prawnego do rzeczy (nie przysługuje mu prawo własności rzeczy, lecz innej osobie).

W tym miejscu podnieść należy, że w Kodeksie cywilnym od momentu jego uchwalenia dla zasiedzenia nieruchomości obowiązywał termin 10 lat w dobrej wierze, a 20 lat w złej wierze. Z dniem 1 października 1990 roku terminy te zostały przedłużone odpowiednio do 20 i 30 lat. Jednakże zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego do zasiedzenia nieruchomości, którego termin dwudziestoletni upłynął przed dniem 1 października 1990 roku, nie ma zastosowania termin zasiedzenia przewidziany w art. 172 § 2 k.c. w brzmieniu nadanym przepisami art. 1 pkt 32 lit. b ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – kodeks cywilny (por. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 1991 r., III CZP 73/90, OSNC 1991/7/83).

Zatem w omawianej sprawie, w której zasiedzenie nastąpiło przed wejściem
w życie ww. ustawy nowelizującej zastosowanie będą miały 10-letnie i 20-letnie okresy posiadania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 września 1993 r.,
II CRN 89/93, LEX nr 110583).

Mając na uwadze poczynione ustalenia, kwestią bezsporną pozostaje fakt, że Skarb Państwa (Gmina A., do czasu nabycia osobowości prawnej działała w ramach zarządu mieniem państwowym w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa), władał w sposób właścicielski działką nr (...), będąc jej samoistnym posiadaczem od dnia 10 kwietnia 1967 roku. Wobec powyższego początek biegu terminu zasiedzenia w odniesieniu do nieruchomości gruntowej stanowiącej drogę przez wieś K. należy określić na dzień 10 kwietnia 1967 roku (dzień wpisania do rejestru gruntów Gminy A. działki nr (...), czyli w istocie nieruchomości gruntowej stanowiącej drogę przez wieś K.), wobec tego, że w sprawie nie wykazano, by wcześniej Skarb Państwa posiadał samoistnie przedmiotową nieruchomość, co z kolei determinuje ustalenie, że z dniem 11 kwietnia 1987 roku, po upływie 20 lat samoistnego posiadania, Skarb Państwa zasiedział przedmiotową nieruchomość. Ponieważ Skarb Państwa wszedł w jej posiadanie bez zachowania przewidzianej prawem formy aktu notarialnego, wiedząc jednocześnie,
że nie przysługuje mu tytuł własności, nie może być uznany za samoistnego posiadacza w dobrej wierze. Wobec powyższego należało przyjąć dłuższy termin zasiedzenia nieruchomości przewidziany dla posiadacza w złej wierze, a zatem biorąc pod uwagę powyższe termin 20-letni.

Jedynie na marginesie wskazać należy, że rzeczy wyłączone z obiegu nie mogą stanowić przedmiotu obrotu cywilnego, co wyłącza możliwość ich zasiedzenia, chyba że utraciły charakter dobra publicznego. Wyłączenie to obejmuje miedzy innymi dobra publiczne takie jak drogi. Sama możliwość korzystania z drogi publicznej nie ma cech posiadania na gruncie prawa cywilnego, lecz stanowi korzystanie ze sfery wolności gwarantowanej obywatelowi przez państwo. Przedmiotowa nieruchomość nie jest jednak drogą w znaczeniu prawnym, wobec czego brak jest ograniczenia w możliwości jej zasiedzenia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2014 roku, IV CSK 461/13, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2012 roku, IV CSK 94/12).

Dodać wreszcie należy, że przed dokonaniem się transformacji ustrojowej Gmina A. nie posiadała osobowości prawnej, bowiem przed 1989 rokiem obowiązywała zasada jednolitej własności państwowej, którą wyrażała treść
art. 128 k.c. w jego pierwotnym brzmieniu. W czasie obowiązywania tego przepisu przyjmowano, że własność ogólnonarodowa przysługuje niepodzielnie Państwu. Jednostki organizacyjne Skarbu Państwa, w tym jednostki samorządu terytorialnego wykonywały jedynie uprawnienia wynikające z własności państwowej.
W konsekwencji także na gruncie rozpoznawanej sprawy posiadanie przedmiotowej nieruchomości przez Gminę A. było równoznaczne z posiadaniem
w istocie przez Skarb Państwa (por. uchwała SN z 22 października 2009 roku, sygn. akt III CZP 70/09, OSNC 2010/5/6; wyrok SN z dnia 31 maja 2006 roku, sygn. akt IV CSK 149/05, LEX nr 258681).

Wobec powyższego orzeczono jak w punkcie 1 sentencji postanowienia, stwierdzając że Skarb Państwa nabył z dniem 11 kwietnia 1987 roku przez zasiedzenie prawo własności nieruchomości gruntowej, stanowiącej drogę przez wieś K., położonej w Gminie A., powiecie (...) wschodnim, województwo (...), o łącznej powierzchni 0,4802 ha, oznaczonej jako działka o numerze (...), jednostka ewidencyjna (...) – A., obręb – (...) K., zaznaczonej na wypisie i wyrysie z mapy ewidencyjnej zarejestrowanej w Urzędzie Gminy A. Referacie (...) Przestrzennej za numerem (...). (...).18.2016, dla której nie ma urządzonej księgi wieczystej ani zbioru dokumentów.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., ustalając, że wnioskodawcy i uczestnicy postępowania ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie (pkt 2 sentencji postanowienia).