II1 Co 245/24 - zarządzenie, postanowienie Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi z 2024-05-29
Sygnatura akt II 1 Co 245/24
POSTANOWIENIE
Dnia 29 maja 2024 roku
Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, Sekcja Egzekucyjna przy II Wydziale Cywilnym, w składzie:
Przewodniczący : Sędzia Anna Braczkowska
po rozpoznaniu w dniu 29 maja 2024 w Łodzi
na posiedzeniu niejawnym
sprawy egzekucyjnej z wniosku wierzyciela (...) Spółka Jawna z siedzibą w Ł.
prowadzonej przez Komornika Sądowego Rejonowym dla Ł. w Ł. P. G. w sprawie Km 1835/23
przeciwko dłużnikowi H. N.
o egzekucję świadczenia pieniężnego
ze skargi wierzyciela na czynność komornika sądowego z dnia 9 listopada 2023 roku w zakresie punktu 1, 2 i 3 postanowienia
na skutek skargi wierzyciela na orzeczenie referendarza sądowego wydane w dniu 29 grudnia 2023 roku w sprawie o sygnaturze akt II 1 Co 2051/23
postanawia:
utrzymać zaskarżone orzeczenie referendarza sądowego w mocy w całości.
Sygnatura akt II 1 Co 245/24
UZASADNIENIE
do postanowienia z dnia 29 maja 2024 roku
Postanowieniem z dnia 29 grudnia 2023 roku Referendarz sądowy oddaliła skargę wierzyciela na postanowienie komornika sądowego z dnia 9 listopada 2023 r. w przedmiocie umorzenia postępowania egzekucyjnego, ustalenia jego kosztów, w tym opłaty stosunkowej w oparciu o art. 30 u.k.k. i obciążenia nimi wierzyciela.
W uzasadnieniu przedmiotowego postanowienia referendarz sądowy wskazała, że z obecnie obowiązującego art. 29 ust. 5 KosztKomU w zw. z art. 30 KosztKomU wynika, że komornik pobiera opłatę w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego także z innych przyczyn niż na wniosek wierzyciela i na podstawie art. 824 § 1 pkt 4 k.p.c., a więc również w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 824 § 1 pkt 2 k.p.c. ze względu na brak zdolności sądowej dłużnika. Opłaty komornicze stanowią należności o charakterze przymusowym i publicznoprawnym; są rodzajem daniny publicznej uiszczanej z tytułu prowadzenia postępowania egzekucyjnego, a zatem z tytułu i w ramach realizacji zadań publicznych państwa. W typowej sytuacji opłaty te obciążają bezpośrednio lub w ostatecznym rozrachunku dłużnika. W wyjątkowych wypadkach, zgodnie z wolą ustawodawcy, obciążeniu tymi opłatami mają podlegać wierzyciele.
Na przesądzenie w treści sentencji cytowanej uchwały, że złożenie wniosku egzekucyjnego przeciwko zmarłemu dłużnikowi stanowi przypadek niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego, pozwalała również analiza użytego w art. 30 KosztKomU pojęcia „oczywiście” niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Weryfikacja niecelowości wszczęcia postępowania egzekucyjnego odbywa się na chwilę złożenia wniosku, choćby okoliczności istniejące w tej chwili ujawniły się później. „Oczywista niecelowość” w rozumieniu art. 30 KosztKomU ma zatem charakter obiektywny, a jej stwierdzenie przez komornika na potrzeby wydania postanowienia o kosztach nie wymaga prowadzenia szczególnej analizy. Zwłaszcza brak podstaw, by wymagać od komornika postępowania dowodowego celem ustalenia, czy złożenie wniosku egzekucyjnego przeciwko zmarłemu dłużnikowi stanowiło wyraz nadużycia prawa procesowego (w istocie szykany w stosunku do komornika, jeżeli wierzyciel wiedział o braku zdolności sądowej dłużnika), czy też wyraz niezachowania należytej staranności (poprzez zaniechanie ustalenia, czy dłużnik żyje). Niedopuszczalność wszczęcia i prowadzenia postępowania egzekucyjnego przeciwko zmarłemu dłużnikowi ma charakter obiektywny, podobnie jak niedopuszczalność prowadzenia postępowania rozpoznawczego w takim przypadku. W obu tych sytuacjach wiedza - odpowiednio wierzyciela lub powoda - nie ma żadnego znaczenia dla możliwości wszczęcia i prowadzenia postępowania, w obu – brak też regulacji prawnych, które nakładałyby na stronę czynną postępowania obowiązek uprzedniej weryfikacji, czy potencjalna strona bierna postępowania posiada zdolność sądową.
Nadmienić należy, że w przedmiotowej sprawie wniosek egzekucyjny wierzyciela został złożony w październiku 2023 r. zaś dłużnik zmarł w listopadzie 2020 r., zatem ponad 3 lata po śmierci dłużnika.
Natomiast zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2022 r. w sprawie III CZP 91/22, w przypadku odmowy wszczęcia egzekucji na podstawie art. 804 § 2 k.p.c. z uwagi na oczywisty upływ terminu przedawnienia roszczenia wynikającego z tytułu wykonawczego, gdy wierzyciel nie przedłożył dokumentu, o którym mowa w art. 797 § 1 (1) k.p.c., komornik wydaje postanowienie o pobraniu od wierzyciela opłaty stosunkowej w wysokości 10% egzekwowanego świadczenia na podstawie art. 30 u.k.k.
Sąd Najwyższy analizował wzajemną relację art. 18 ust. 1 pkt 1 i art. 30 KosztKomU, należy zauważyć, że pierwszy z tych przepisów wymienia rodzaje opłat komorniczych (w tym opłatę egzekucyjną), zaś drugi - precyzuje sytuacje, w jakich opłatę egzekucyjną powinien uiścić wierzyciel, a nie dłużnik. W art. 18 ust. 1 pkt 1 KosztKomU ustawodawca użył pojęcia opłaty egzekucyjnej „za przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego”, zaś w art. 30 KosztKomU jest mowa o opłacie stosunkowej pobieranej od wierzyciela m.in. w wypadku „oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego”. Wątpliwości Sądu rozpoznającego tamtą sprawę dotyczyły wzajemnej relacji tych pojęć, a w szczególności, czy w określeniu „przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego” mieści się sytuacja, gdy czynności komornika ograniczyły się do pobrania od wierzyciela zaliczki oraz wydania postanowienia o odmowie wszczęcia egzekucji. Jeżeli bowiem przypadku tego nie można zakwalifikować jako przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego, powstałaby wątpliwość co do istnienia podstawy prawnej pobrania opłaty od wierzyciela. Ponieważ katalog opłat komorniczych ma charakter zamknięty, co do zasady niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca oraz stosowanie analogii, w wyniku których dochodziłoby do pobierania lub ściągania opłat w takich stanach faktycznych, które nie są określone w przepisach ustawy. Jednak w piśmiennictwie zasadnie wskazuje się, że nie oznacza to całkowitego zakazu stosowania wykładni rozszerzającej albo analogii w ramach interpretacji przepisów ustawy o kosztach komorniczych. Taka wykładnia rozszerzająca powinna być stosowana także w odniesieniu do art. 18 ust. 2 KosztKomU Należy bowiem przyjąć, że przepis ten dotyczy nie tylko pobierania i ściągania opłat egzekucyjnych za egzekucję świadczeń pieniężnych, lecz także pobierania innych opłat komorniczych, np. opłat należnych od wniosku. Przepis ten dotyczy więc wszystkich przypadków uzyskiwania opłat przez komornika (zob. M. Uliasz (w:) R. Fronczek, W. Grajdura, M. Uliasz, Komentarz do ustawy o kosztach komorniczych (w:) Ustawa o komornikach sądowych. Ustawa o kosztach komorniczych. Kodeks Etyki Zawodowej Komornika Sądowego. Komentarz, Warszawa 2020, art. 18, Lex.). W ocenie Sądu Najwyższego, przepis ten ma więc zastosowanie również w wypadku, gdy zakres czynności komornika dokonanych po zainicjowaniu postępowania egzekucyjnego wnioskiem wierzyciela, nie obejmuje wszystkich elementów przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego. W piśmiennictwie można znaleźć wypowiedzi dotyczące oceny skierowania przez wierzyciela do egzekucji tytułu wykonawczego obejmującego przedawnione roszczenie w kontekście „niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego” (zob. m.in. A. Antkiewicz, komentarz do art. 30 KosztKomU, w: A. Antkiewicz, Z. Merchel, Ustawa o kosztach komorniczych. Komentarz, Sopot, 2019, pkt 3, Legalis; M. Klonowski, komentarz do art. 30 KosztKomU (w:) R. Reiwer (red.), Ustawa o kosztach komorniczych. Komentarz (w:) R. Reiwer (red.), Ustawa o komornikach sądowych. Ustawa o kosztach komorniczych. Komentarz, Warszawa, 2021, teza 2, Legalis; I. Kunicki, Ustawa o kosztach komorniczych. Komentarz, Warszawa, 2018, komentarz do art. 30 KosztKomU, teza 6, Legalis). Poglądy w tej kwestii ewoluowały po zmianie na mocy ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. (Dz.U. 2019 r. poz. 1469), z dniem 21 sierpnia 2019 r., treści art. 804 KPC, polegającej na dodaniu § 2. Obecnie przepis ten przewiduje, że jeżeli z treści tytułu wykonawczego wynika, iż termin przedawnienia dochodzonego roszczenia upłynął, a wierzyciel nie przedłożył dokumentu, o którym mowa w art. 797 § 11 KPC, organ egzekucyjny odmawia wszczęcia egzekucji. Przepis ten nakazuje więc komornikowi badanie z urzędu kwestii przedawnienia roszczenia po powstaniu tytułu wykonawczego. W piśmiennictwie trafnie uznano, że zmiana ta wprowadziła istotny wyłom w zasadzie odrębności postępowania rozpoznawczego i wykonawczego, ograniczając związanie organu egzekucyjnego treścią tytułu wykonawczego w zakresie oceny przedawnienia roszczenia stwierdzonego w tytule wykonawczym (zob. D. Zawistowski (w:) Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom IV. Artykuły 730–1088, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2021, art. 804).
Aktualnie istnieją więc argumenty za akceptacją poglądu, że skierowanie przez wierzyciela do egzekucji tytułu wykonawczego obejmującego przedawnione roszczenie można ocenić jako oczywiście niecelowe wszczęcie postępowania wynikające z przepisu art. 30 KosztKomU (zob. P. Hopcia, Jaką kwotę powinien zwrócić wierzyciel dłużnikowi w przypadku niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego?, LEX/el.). W piśmiennictwie akcentuje się, że obowiązkowi komornika polegającemu na przeprowadzeniu badania tytułu wykonawczego odpowiada obowiązek wierzyciela określony w art. 797 § 11 KPC. Jeżeli z treści tytułu wykonawczego stanowiącego podstawę egzekucji wynika, że termin roszczenia upłynął, a wierzyciel nie przedłożył dokumentu, z którego wynika przerwanie biegu przedawnienia, komornik odmawia wszczęcia egzekucji. Decyzja komornika z uwagi na jej treść, przy odpowiednim zastosowaniu przepisów o procesie, powinna przybrać formę postanowienia, gdyż wywołuje skutek zrównany z umorzeniem postępowania (zob. A. Adamczuk, komentarz do art. 804 KPC (w:) M. Manowska (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Art. 478-1217, Warszawa 2021, pkt 2, LEX).
Należy jednak zauważyć, że ponieważ ustawodawca nie zdefiniował pojęcia „oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego”, ma ono charakter nieostry i ocenny. W przypadku przedawnienia roszczenia, wierzyciel dopuszcza się oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego wówczas, gdy jednoznacznie można ustalić, iż miał lub mógł mieć świadomość co do przedawnienia tego roszczenia, biorąc pod uwagę również jego należytą staranność, a mimo tego złożył wniosek, który nie może z uwagi na przedawnienie zrealizować celu postępowania egzekucyjnego w postaci prawidłowo dokonanego zaspokojenia roszczenia. W takiej tylko sytuacji powstaje konieczność odmowy wszczęcia egzekucji i zastosowania finansowej sankcji, określonej w art. 30 KosztKomU.
Przepis art. 800 (1) k.p.c. wprowadzony nowelizacją k.p.c. z marca 2023 roku, który wszedł w życie 1 lipca 2023 r. wywołał wiele kontrowersji i problemów ze stosowaniem. W ocenie przedstawicieli doktryny (m.in. prof. dr hab. A. M. z (...), prof. dr hab. A. J. z (...) M. S. w L.) winien zostać uchylony, nie koreluje z innymi przepisami. Regulacja zawarta w art. 8001 k.p.c. wykazuje wiele mankamentów zarówno konstrukcyjnych, jak i terminologicznych, ujawniając pewne niekonsekwencje co do zasad, na których osadzone jest postępowanie egzekucyjne oraz co do dotychczasowej siatki pojęciowej sądowego prawa egzekucyjnego. Celem tej nowelizacji było wprowadzenie bardziej jasnych reguł postępowania egzekucyjnego, jednoznacznych i łatwiejszych do ich odczytania oraz zastosowania. Niestety cel ten nie został osiągnięty. Wątpliwości budzi również, czy komornik sądowy ma środki do jego stosowania i jakie będą tego skutki. Prowadzi to do zatarcia granic pomiędzy postępowaniem rozpoznawczym i egzekucyjnym, jest sprzeczne z celem postępowania egzekucyjnego.
Z ww. przepisu wynika, że organ egzekucyjny odmawia wszczęcia egzekucji, jeżeli:
- zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 199 § 1 k.p.c.;
- albo przepis szczególny tak stanowi;
- albo wniosek o wszczęcie egzekucji z innych przyczyn jest niedopuszczalny.
Co ważne, w razie odmowy wszczęcia egzekucji, organ egzekucyjny wstrzymuje się z dalszymi czynnościami, a wniosek o wszczęcie egzekucji nie wywołuje żadnych skutków.
Tu warto też przypomnieć, o czym mowa w art. 199 § 1 k.p.c. Zgodnie z nim sąd odrzuca pozew: jeżeli droga sądowa jest niedopuszczalna; jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona; jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej albo jeżeli powód nie ma zdolności procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy albo jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej powodem zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie.
Prof. dr hab. A. M. pisał w tym zakresie także o relacjach zachodzących między art. 800[1] k.p.c. a 818[1] i 824, a także art. 10 ust. 4 ustawy o komornikach sądowych, który również posługuje się pojęciem zawieszenia, odmowy i umorzenia postępowania egzekucyjnego. Stanowi to przyczynę wątpliwości, trudności przy zastosowaniu nowego przepisu. Pomocne w tym zakresie nie są też motywy legislacyjne, którymi kierował się w tym zakresie ustawodawca, ze względu na ich lakoniczność i częściowość. Prof. A. M. miał też wątpliwości w zakresie odwołania się do przepisu 199 § 1 k.p.c. (zob. prof. dr hab. A. M., Odmowa wszczęcia egzekucji sądowej, Monitor Prawniczy 9/2023).
Zdaniem prof. A. M. nie można zatem mówić o odmowie wszczęcia egzekucji w rozumieniu art. 800 ()1 § 1 KPC w tych wszystkich wypadkach, w których następuje zwrot wniosku (żądania, polecenia) o wszczęcie egzekucji oraz oddalenie wniosku (żądania, polecenia) o wszczęcie egzekucji. Po drugie, konieczne jest traktowanie postępowania egzekucyjnego i egzekucji jako dwóch odrębnych pojęć, których nie można ze sobą utożsamiać. Dominujące w doktrynie jest stanowisko, według którego wszczęcie postępowania egzekucyjnego następuje zasadniczo, jeżeli pominąć wszczęcie egzekucji na żądanie sądu lub polecenie właściwego organu, przez złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji. Wniosek taki nie wszczyna jeszcze egzekucji, lecz ma na celu spowodowanie jej wszczęcia, co następuje w wyniku dokonania przez organ egzekucyjny pierwszej czynności egzekucyjnej, przy czym doręcza się wówczas dłużnikowi zawiadomienie o wszczęciu egzekucji (art. 805 § 1 KPC). Między złożeniem wniosku o wszczęcie egzekucji a jej wszczęciem organ egzekucyjny podejmuje czynności, które nie są jeszcze czynnościami egzekucyjnym, lecz czynnościami postępowania egzekucyjnego służącymi m.in. uzupełnieniu braków formalnych wniosku o wszczęcie egzekucji (art. 130 § 1 w zw. z art. 13 § 2 KPC), ustanowieniu kuratora dla dłużnika (art. 802 KPC) lub usunięciu niektórych przyczyn niedopuszczalności tego wniosku (np. braku zdolności sądowej strony – art. 819 § 1 KPC). Postępowanie egzekucyjne może ograniczyć się do tego stadium początkowego i do wszczęcia egzekucji nie dojdzie, np. w razie zwrotu wniosku o wszczęcie egzekucji z powodu nieuzupełnienia w terminie jego braków formalnych albo umorzenia postępowania na tym wstępnym etapie postępowania egzekucyjnego ze względu na żądanie wierzyciela (art. 825 pkt 1 KPC). W tym kontekście należy przyjmować, że odmowa wszczęcia egzekucji, podobnie jak wspomniane wyżej oddalenie wniosku o wszczęcie egzekucji, jest aktualna tylko do chwili wszczęcia egzekucji. Po tej chwili odmowa wszczęcia egzekucji staje się bezprzedmiotowa, gdyż wniosek o jej wszczęcie osiągnął swój cel. Prowadzona w takim wypadku egzekucja pozostaje jednak dalej niedopuszczalna i z tego względu powinna zostać zakończona przez umorzenie postępowania egzekucyjnego (art. 824 § 1 KPC).
Odwołanie się w art. 8001 § 1 KPC do art. 199 § 1 KPC może prima facie zaskakiwać, gdyż według utrwalonej w doktrynie, a częściowo także w judykaturze opinii, przepis art. 199 KPC nie ma zastosowania w postępowaniu egzekucyjnym. Przeszkody procesowe powodujące niedopuszczalność wniosku o wszczęcie egzekucji zostały bowiem unormowane w sposób szczególny w części III KPC o postępowaniu egzekucyjnym. Tak np. w procesie, jeżeli strona nie ma zdolności sądowej, sąd na mocy art. 199 § 1 pkt 1 KPC odrzuca pozew. Natomiast w postępowaniu egzekucyjnym brak zdolności sądowej strony powoduje umorzenie tego postępowania (art. 824 § 1 pkt 2 KPC). Podobnie, brak zdolności procesowej powoda powoduje odrzucenie pozwu (art. 199 § 1 pkt 3 KPC), a odpowiednio w postępowaniu egzekucyjnym – brak zdolności procesowej wierzyciela powoduje zawieszenie postępowania egzekucyjnego z urzędu (art. 818 § 1 KPC), a nieuzupełnienie tego braku prowadzi ostatecznie do umorzenia postępowania egzekucyjnego na mocy art. 824 § 1 pkt 4 KPC. Jeżeli chodzi natomiast o niedopuszczalność drogi sądowej należy podnieść, że niedopuszczalność ta w postępowaniu egzekucyjnym powoduje umorzenie tego postępowania na podstawie art. 824 § 1 pkt 1 i 2 KPC. Wbrew wyrażanym opiniom niedopuszczalność ta nie prowadzi do odrzucenia wniosku o wszczęcie egzekucji na podstawie art. 199 § 1 w zw. z art. 13 § 2 (...), gdyż regulacja zawarta w art. 824 § 1 pkt 1 i 2 KPC ma charakter szczególny w stosunku do art. 199 § 1 pkt 1 KPC. Dodajmy, że umorzenie postępowania egzekucyjnego z powodu niedopuszczalności drogi sądowej jest aktualne, niezależnie od tego czy niedopuszczalność ta ma charakter pierwotny, tj. zachodzący już w chwili wszczęcia postępowania (co następuje zasadniczo przez złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji), czy też następczy, tj. powstały dopiero w toku postępowania (co jest wypadkiem raczej teoretycznym). Istota nowej regulacji sprowadza się w rzeczy samej do zmiany skutku niedopuszczalności wniosku o wszczęcie egzekucji z tych przyczyn w postaci umorzenia postępowania egzekucyjnego, na odmowę wszczęcia egzekucji, ale tylko na początkowym etapie postępowania egzekucyjnego, czyli od złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji do jej wszczęcia. (zob. prof. dr hab. A. M., Odmowa wszczęcia egzekucji sądowej, Monitor Prawniczy 9/2023).
Reasumując, w świetle ww. orzeczeń Sądu Najwyższego i zaistniałych wątpliwości co do stosowania art. 800 (1) k.p.c. – przyjmując, że niezależnie od sposobu zakończenia postępowania egzekucyjnego w tym stanie faktycznym opłata z art. 30 u.k.k. winna zostać naliczona i obciążać wierzyciela, referendarz sądowy oddalił skargę w całości, jednocześnie nie stwierdziła podstaw do wydania komornikowi sądowemu poleceń nadzorczych w trybie art. 759 § 2 k.p.c. (w sprawie doszło do wszczęcia egzekucji, wobec powyższego koniecznym było umorzenie postępowania egzekucyjnego).
W dniu 24 stycznia 2024 r. (data nadania w UP) pełnomocnik wierzyciela złożył skargę na orzeczenie referendarza sądowego z dnia 29 grudnia 2023 roku o oddaleniu skargi, wnosząc o zaskarżonego postanowienia w całości poprzez uwzględnienie skargi wierzyciela, a w konsekwencji zmianę pkt. 2 postanowienia Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi - Widzewa w Łodzi P. G. z dnia 9 listopada 2023 r. i orzeczenie o odmowie wszczęcia egzekucji wobec H. N. na podstawie art. 800 1 § 1 pkt. 1 k.p.c.; uchylenie pkt. 1,3 i 4 postanowienia; zasądzenie na podstawie art. 767 § 6 k.p.c. na rzecz wierzyciela zwrotu kosztów postępowania skargowego od Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi - Widzewa w Łodzi P. G. oraz orzeczenie o kosztach postępowania wywołanego niniejszą skargą, według norm prawem przepisanych. Zaskarżonemu postanowieniu pełnomocnik skarżącego zarzucił nierozpoznanie istoty sprawy oraz naruszenie art. 800 1 § 1 i 2 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie.
Wbrew tezie postawionej w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia skarga wierzyciela nie miała na celu przede wszystkim kwestionowanie naliczonej opłaty. W skardze przede wszystkim kwestionowana jest zasadność umorzenia przez Komornika sądowego postępowania egzekucyjnego w sytuacji, gdy postępowanie takie nie zostało nawet skutecznie wszczęte. Dopiero w dalszej kolejności skarżący wskazywał, iż zastosowanie przez komornika sądowego przepisu prawa adekwatnego do ustalonego stanu faktycznego tj. art. 800 1 k.p.c. zamiast art. 824 § 1 pkt. 2 k.p.c. skutkowałoby również brakiem podstaw prawnych do wydania orzeczenia o kosztach egzekucyjnych. Podkreślam, iż w zaskarżonym postanowieniu w ogóle nie dokonano analizy, czy w stanie faktycznym ustalonym w sprawie winien mieć zastosowanie przepis art. 800 1 k.p.c. czy też przepis art. 824 § 1 pkt. 2 k.p.c., a to dopiero po rozstrzygnięciu tej kwestii można by przejść do kwestii kosztów postępowania egzekucyjnego, a nie odwrotnie. W ogóle zapoznając się z treścią uzasadnienia zaskarżonego postanowienia nie sposób nie odnieść wrażenia, iż referendarz sądowy dysponował jakimś postanowieniem (wraz z uzasadnieniem) w przedmiocie obciążenia wierzyciela opłatą egzekucyjną na podstawie art. 30 ustawy o kosztach sądowych opartym o wykładnię prawa dokonaną w uchwałach Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2022 r. (III CZP 91/22) i z dnia 27.01.2022 r. (III CZP 36/22) i je „przekopiował” nie zwracając nawet uwagi na fakt, iż to nie koszty, a fakt i podstawa prawna umorzenia postępowania egzekucyjnego jest głównym przedmiotem skargi w niniejszej sprawie. Ponadto w zaskarżonym postanowieniu w ogóle nie wzięto pod uwagę tego, iż ww. uchwały wydano w innym stanie prawnym (obowiązującym do 30.06.2023 r.) niż obowiązujący w chwili wydania kwestionowanego przez wierzyciela postanowienia Komornika sądowego. Całkowicie nieuzasadniona jest przy tym teza referendarza sądowego, iż niezależnie od sposobu zakończenia postępowania egzekucyjnego wierzyciel winien zostać obciążony opłatą egzekucyjną ustaloną na podstawie art. 30 ustawy o komornikach sądowych. Teza ta pomija całkowicie to, iż od 1 lipca 2023 r. diametralnie różnią się od siebie procesowe skutki odmowy wszczęcia egzekucji od procesowych skutków umorzenia postępowania egzekucyjnego oraz pomija fakt, iż zgodnie z art. 800 1 § 2 k.p.c. złożenie niedopuszczalnego wniosku o wszczęcie egzekucji nie wszczyna postępowania egzekucyjnego. Już z faktu wadliwego ustalenia zakresu skargi i nie ustalenia jaka winna być podstawa prawna rozstrzygnięcia Komornika sądowego w stanie faktycznym zaistniałym w sprawie, należy wywieść skutek w postaci braku rozpoznania rzeczywistych zarzutów skargi, a tym samym braku rozpoznania istoty sprawy. Zauważam przy tym, iż to czy referendarzowi, albo przedstawicielowi doktryny „podoba się” regulacja art. 800 1 k.p.c. nie ma znaczenia dla faktu, iż przepis ten obowiązuje, a referendarz sądowy wydając orzeczenie ma obowiązek przepis ten zastosować, bowiem przy orzekaniu podlega ustawom. Pominięcie w procesie stosowania prawa przepisu, który „nie pasuje” do koncepcji uzasadnienia lub z którego dyspozycją orzecznik się nie zgadza, ale którego teza wypełnia zaistniały w sprawie stan faktyczny, stanowi rażące naruszenie prawa.
Przechodząc do analizy przedstawionych w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia wywodów prawnych zauważam, iż wobec zmiany stanu prawnego od dnia 1 lipca 2023 r. tj. po wydaniu przywołanych przez referendarza uchwał Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2022 r. (III CZP 91/22) i z dnia 27 stycznia 2022 r. (III CZP 36/22) argumentacja i wywody prawne w nich zawarte straciły na aktualności. Przede wszystkim w rozważaniach tych nie analizuje się przepisu art. 800 1 § 2 k.p.c., który wszedł w życie dopiero w ponad rok po uchwaleniu ww. uchwał i skutków zawartej w nim normy prawnej dla bytu postępowania egzekucyjnego. Do dnia 30.06.2023 r. odmowa wszczęcia egzekucji nie łączyła się z obecnie przewidzianym w art. 800 1 § 2 k.p.c. skutkiem w postaci anulowania wszystkich skutków materialnoprawnych i procesowych wynikających z faktu wniesienia wniosku o wszczęcie egzekucji. Wprowadzenie tego skutku odmowy wszczęcia egzekucji oznacza, iż tracą jakiekolwiek oparcie w prawie wszelkie wcześniejsze rozważania dotyczące kosztów postępowania egzekucyjnego w razie odmowy wszczęcia egzekucji w też te zawarte w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2022 r. (III CZP 91/22). Obecnie, w odróżnieniu od stanu prawnego analizowanego w tej uchwale, odmowa wszczęcia egzekucji nie jest już sposobem zakończenia postępowania egzekucyjnego jak uprzednio. W poprzednim stanie prawnym, w którym nie było przepisu art. 800 1 § 2 k.p.c., każdy nie zwrócony w trybie art. 130 k.p.c. wniosek o wszczęcie egzekucji zawsze skutecznie wszczynał postępowanie egzekucyjne, nawet gdy wniosek ten był niedopuszczalny. Aktualnie w przypadku gdy wniosek o wszczęcie egzekucji jest niedopuszczalny winna zostać podjęta decyzja o odmowie wszczęcia egzekucji, a skutkiem odmowy (art. 800 1 § 2 k.p.c.) jest to, iż dane postępowanie egzekucyjne nigdy nie zostało skutecznie wszczęte, bowiem złożenie wniosku nie wywołało żadnych skutków prawnych w tym procesowych.. W konsekwencji, skoro postępowania egzekucyjnego nie wszczęto skutecznie, to nie można go zakończyć, a zatem nie można też orzekać zgodnie z art. 770 § 2 k.p.c. i art. 18 ustawy o kosztach komorniczych o kosztach nieistniejącego postępowania egzekucyjnego, które w świetle prawa nie tylko nie zostało przeprowadzone, ale nawet nie zostało wszczęte. Skoro postępowanie egzekucyjne nigdy nie zostało skutecznie wszczęte to nie można też ustalać czy zostało wszczęte celowo. Tracą więc również znaczenie wywody leżące u podstaw uchwały Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2022 r. (III CZP 36/22), bowiem jeżeli nigdy nie doszło do skutecznego wszczęcia postępowania egzekucyjnego to nie można w świetle art. 770 k.p.c. oraz art. 18 i art. 30 ustawy o kosztach komorniczych dokonywać ustań w przedmiocie kosztów niewszczętego i nieistniejącego postępowania.
W tej sytuacji, aby w ogóle analizować kwestie kosztów postępowania egzekucyjnego w tym opłaty egzekucyjnej należy najpierw ustalić, czy w niniejszej sprawie zaistniały przesłanki do odmowy wszczęcia egzekucji w trybie art. 800 1 § 1 k.p.c., a następnie do ustalenia czy w świetle art. 800 1 § 2 k.p.c. doszło w ogóle do skutecznego wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Dopiero w razie ustalenia, iż brak jest podstaw do odmowy wszczęcia egzekucji, a postępowanie egzekucyjne zostało skutecznie wszczęte możemy przejść do analizy kwestii kosztów postępowania egzekucyjnego,
W niniejszej sprawie wnioskiem z dnia 24 października 2023 r. wierzyciel wniósł o wszczęcie egzekucji przeciwko H. N.. Komornik Sądowy ustalił, iż dłużnik zmarł w dniu 14 listopada 2020 r. tj. przed wniesieniem ww. wniosku o wszczęcie egzekucji. Do wniesienia wniosku o wszczęcie egzekucji doszło po dniu 30 czerwca 2023 r., a zatem po dniu wejścia w życie wprowadzonych ustawą z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego. Zmiany te zostały dokonane m.in. po to by w sposób wyraźny wyodrębnić i uregulować zasady postępowania organu egzekucyjnego w sytuacji gdy wniosek o wszczęcie egzekucji jest niedopuszczalny m.in. z powodu pierwotnego braku zdolności sądowej dłużnika oraz jednoznacznie określić skutki złożenia takiego niedopuszczalnego wniosku. Zmiany te wprowadziły też obowiązek badania przez Komornika Sądowego na wstępnym etapie sprawy nie tylko tego czy wniosek o wszczęcie egzekucji nie ma braków formalnych (art. 130 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.), ale i tego czy jest on w świetle art. 800 1 k.p.c. dopuszczalny. Dopiero po takiej wstępnej kontroli wniosku Komornik sądowy stosownie do ustaleń: odmawia wszczęcia egzekucji albo zwraca nieuzupełniony wniosek albo wszczyna egzekucję poprzez przystąpienie do czynności egzekucyjnych i zawiadomienie dłużnika o wszczęciu egzekucji - gdy uznaje, że wnioskowi takiemu można nadać bieg, bo jest on dopuszczalny i nie ma braków formalnych. W uzasadnieniu projektu ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw czytamy: „Nowy art. 800 1 k.p.c. ma na celu wyeliminowanie rozbieżnych praktyk w zakresie czynności podejmowanych w odniesieniu do wniosków niedopuszczalnych, w tym takich, w odniesieniu do których mogą zachodzić warunki opisane w art. 199 § 1 k.p.c. albo wymienione szczegółowo w ustawie (np. art. 804 § 2 k.p.c.). W tym celu proponuje się przyjąć, że we wskazanych przypadkach komornik wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia egzekucji, znane już z niektórych przepisów k.p.c. i u.k.s. Jednocześnie w § 2 przyjęto, że wydając takie orzeczenie, komornik powinien wstrzymać się z jakimikolwiek czynnościami, co oznacza, że złożenie wniosku egzekucyjnego - jakkolwiek powoduje konieczność podjęcia określonych formalnych czynności - nie może i nie powinno skutkować wszczęciem egzekucji, rozumianej jako zastosowanie określonych środków egzekucyjnych. Dodatkowo w razie odmowy wszczęcia egzekucji - niezależnie od podstaw odmowy - wniosek o wszczęcie egzekucji nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z jego złożeniem. Rozwiązanie takie eliminuje w szczególności możliwość przerwania biegu przedawnienia przez złożenie takiego wadliwego wniosku. Taka konstrukcja powoduje też, że niedopuszczalne jest przyjęcie, iż w razie odmowy wszczęcia egzekucji możliwe jest dodatkowo umorzenie postępowania egzekucyjnego. ”
W art. 800 1 § 1 k.p.c. opisano przypadki w których wszczęcie egzekucji jest niedopuszczalne i w których organ egzekucyjny ma obowiązek odmówić jej wszczęcia. W świetle art. 800 1 § k.p.c. organ egzekucyjny odmawia wszczęcia egzekucji w razie spełnienia jednego z trzech warunków:
1) zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 199 § 1, (tj. np. w przypadku braku zdolności sądowej wierzyciela lub dłużnika na etapie składania wniosku o wszczęcie egzekucji),
2) przepis szczególny tak stanowi - np. art. 804 § 2 k.p.c., art. 804 2 § 2 k.p.c. czy art. 10 ust. 4 ustawy o komornikach sądowych,
3) wniosek o wszczęcie egzekucji z innych przyczyn jest niedopuszczalny - np. art. 985 § 1 k.p.c. w związku z art. 923 k.p.c.
Zauważam przy tym, iż każdy Komornik sądowy w Polsce na długo przed lipcem 2023 r. posiadał uprawnienia oraz możliwości faktyczne i techniczne do weryfikacji ww. przesłanek. Komornik sądowy może szybko ustalić czy dłużnik będący osobą fizyczną żyje (posiada zdolność sądową), a jeżeli nie to kiedy zmarł, posiada bowiem możliwość pozyskiwania danych o dłużniku z bazy PESEL - art. 46 ust. 1 pkt. 3 ustawy o ewidencji ludności. Przewidzianą w art. 48 ustawy o ewidencji ludności zasadą jest przy tym pozyskiwanie tych danych przez organ egzekucyjny za pomocą urządzeń do teletransmisji danych. Komornik może więc posiąść dane konieczne do ustalenia czy dana osoba fizyczna ma zdolność sądową bez istotnego nakładu pracy i szybko („nie wstając od komputera”). Podobnie jest z ustaleniem zdolności sądowej czy procesowej osób prawnych i jednostek organizacyjnych posiadających zdolność prawną, bowiem Krajowy Rejestr Sądowy jest jawny, a dostęp do jego zawartości jest bezpłatny i możliwy on - linę w każdym czasie poprzez portal rejestrów sądowych (https://prs. ms. sov. pl/). Przesłanki opisane w art. 800 1 § 1 pkt. 2 Komornik ustala na podstawie treści wniosku o wszczęcie egzekucji i załączonych do niego dokumentów w tym tytułu wykonawczego (przesłanka z art. 804 § 2 k.p.c. oraz art. 804 2 § 1 i 2 k.p.c.) albo na podstawie własnej sprawozdawczości - art. 10 ust. 4 ustawy o komornikach sądowych.. To czy wniosek o wszczęcie egzekucji z nieruchomości został złożony w terminie wynikającym z art. 985 § 1 k.p.c. Komornik może wiedzieć z urzędu, gdy jako właściwy miejscowo prowadził umorzona egzekucje z nieruchomości lub z treści wpisów w księdze wieczystej danej nieruchomości. Natomiast np. przesłankę z art. 146 ust. 3 Prawa Upadłościowego można zaś zweryfikować on - linę w oparciu o dane umieszczone w Krajowym Rejestrze Zadłużonych poprzez portal rejestrów sądowych (https://prs.ms. gov. pl/) w którym to rejestrze odnotowywany jest nie tylko fakt wszczęcia czy zakończenia postępowania upadłościowego przeciwko danej osobie/jednostce organizacyjnej, ale i jego przebieg oraz składniki majątku jakie wchodzą do masy upadłości. Weryfikacji przesłanek dopuszczalności wniosku o wszczęcie egzekucji z art. 800 1 § 1 k.p.c. można więc dokonać w ramach przysługujących Komornikowi uprawnień w ciągu kilku - kilkunastu minut, przy użyciu dostępnych dla każdego Komornika sądowego narzędzi informatycznych i nie wymaga to ani istotnego nakładu pracy, ani czasu, ani nie generuje kosztów. Wobec powyżej wskazanych kompetencji i możliwości faktycznych Komornika sądowego nie można podzielić wątpliwości referendarza sądowego, co do tego czy komornik sądowy ma środki do stosowania art. 800' k.p.c. Należy jednoznacznie stwierdzić, iż ustawodawca wyposażył Komornika sądowego w takie środki, a ich stosownie nie powinno nastręczać żadnych trudności czy to faktycznych, czy technicznych czy też prawnych.
Natomiast w art. 800 1 § 2 k.p.c. opisano skutki odmowy wszczęcia egzekucji. Te też nie mogą budzić jakichkolwiek wątpliwości są bowiem tożsame ze skutkami innych obowiązujących już od wielu lat regulacji i to występujących zarówno w postępowaniu sądowym, jak i egzekucyjnym. W efekcie wprowadzonej zmiany ustawowo zmieniono charakter i skutki prawne każdej decyzji Komornika sądowego o „odmowie wszczęcia egzekucji” i obecnie od 1 lipca 2023 r. jest to instytucja o roli i skutkach analogicznej do roli i skutków „odrzucenia pozwu” w procesie. Zauważam, iż skutki odmowy wszczęcia egzekucji uregulowane w art. 800 1 § 2 k.p.c. mają obecnie zastosowanie do wszystkich opisanych w k.p.c. i innych ustawach przypadków odmowy wszczęcia egzekucji, bowiem zgodnie z art. 800 1 § 1 pkt. 2 i 3 k.p.c. nie stanowią one obecnie odrębnych samodzielnych regulacji. Od 1 lipca 2023 r. zmianie uległy więc też np. skutki procesowe i materialne odmowy wszczęcia egzekucji na podstawie art. 804 § 2 k.p.c. Do 1 lipca 2023 r. postanowienie o odmowie wszczęcia egzekucji kończyło postępowanie egzekucyjne, a jego wydanie w żaden sposób nie wpływało na skuteczność wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego, która weszła w życie z dniem 1 lipca 2023 r. stan ten diametralnie zmieniła. W art. 800' § 2 k.p.c. przewidziano wprost i jednoznacznie, iż skutkiem odmowy wszczęcia egzekucji jest to. iż wniosek o wszczęcie egzekucji nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z jego złożeniem. Oznacza to, iż wniosek taki należy traktować jako niebyły. Nie wywołuje on zatem, analogicznie jak przy odrzuceniu pozwu, żadnych skutków zarówno materialno-prawnych - np. w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia, jak i skutków procesowych tj. nie prowadzi do wszczęcia postępowania egzekucyjnego.
Postępowanie cywilne czy to procesowe, nieprocesowe czy egzekucyjne co do zasady wszczyna stosowne pismo (pozew, wniosek) powoda/wnioskodawcy, a nie decyzja sądu czy komornika sądowego. Sąd czy organ egzekucyjny po wstępnej analizie pozwu/wniosku pod kątem braków formalnych/fiskalnych oraz dopuszczalności prowadzenia postępowania danego rodzaju w oparciu o dane pisma (pozew/wniosek) podejmują jednak decyzję o nadaniu sprawie dalszego biegu lub nie. To od tej decyzji zależą ostateczne skutki procesowe i materialnoprawne wniesionego pisma. Wniesienie pisma przez powoda/wnioskodawcę wszczyna bowiem postępowanie cywilne z chwilą jego wniesienia, ale dzieje się to pod warunkiem zawieszającym, że pismo to nie zawiera nieusuwalnych braków, jest dopuszczalne i że zostanie mu nadany bieg przez uprawniony do tego podmiot (sąd/komornik). Gdy pismo wszczynające postępowanie cywilne dotknięte jest brakiem formalnym to podlega zwrotowi i nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z jego wniesieniem (art. 130 § 2 k.p.c.). Zasada ta dotyczy zarówno postępowań sądowych jak i postępowania egzekucyjnego (art. 130 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.). Zwrot pisma inicjującego skutkuje m.in. tym, iż nie powstaje skutek w postaci wszczęcia danego postępowania cywilnego. Analogiczny skutek (nie wszczęcie postępowania cywilnego) powstaje wówczas, gdy postępowanie cywilne nie powinno być przeprowadzone jednak nie z uwagi na nieusunięte braki formalne, a z uwagi na niedopuszczalność jego prowadzenia. Efektem niedopuszczalności wszczęcia i prowadzenia danego rodzaju postępowania sądowego jest decyzja sądu w postaci odrzucenia pozwu/wniosku - art. 199 k.p.c., zaś efektem niedopuszczalności prowadzenia postępowania egzekucyjnego jest od 1 lipca 2023 r. decyzja organu egzekucyjnego w postaci odmowy wszczęcia egzekucji - art. 800 1 k.p.c. Skutek obu tych decyzji (odrzucenia pisma, czy odmowy wszczęcia egzekucji’) jest taki sam, pismo inicjujące nie wywołuje żadnych skutków prawnych i nie dochodzi do wszczęcia postępowania sadowego czy egzekucyjnego. Na gruncie praktyki, orzecznictwa oraz poglądów doktryny ukształtowanych m.in. przy stosowaniu art. 130 § 2 k.p.c. czy 182 § 2 k.p.c., które przewidują konsekwencje w postaci nie wywołania przez pismo żadnych skutków jakie ustawa wiąże z jego wniesieniem, nie może budzić żadnych wątpliwości interpretacyjnych, iż zawarty w art. 800 1 § 2 k.p.c. zwrot: „w razie odmowy wszczęcia egzekucji ... wniosek o wszczęcie egzekucji nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z jego złożeniem. ” oznacza, iż odmowa wszczęcia egzekucji powoduje anulowanie wszelkich skutków, jakie zgodnie z przepisami prawa - zarówno materialnego, jak i procesowego - zostałyby wywołane wniesieniem wniosku o wszczęcie egzekucji do komornika sądowego. Oznacza to, iż jeżeli w ramach wstępnej kontroli wniosku ustalono wystąpienie podstawy do odmowy wszczęcia egzekucji i odmówiono w związku z tym wszczęcia egzekucji to nie powstał też skutek wniesienia wniosku o jej wszczęcie w postaci wszczęcia postępowania egzekucyjnego.
Zauważam, przy tym, iż sytuacja, iż wniosek o wszczęcie egzekucji nie wywołuje żadnych skutków jakie prawo wiąże z jego wniesieniem i nie wszczyna w związku z tym postępowania egzekucyjnego jest Komornikom sądowym znana z praktyki od dawna. Występuje choćby w instytucji „zwrotu wniosku” z powodu nieuzupełnionych braków formalnych. Z ukształtowanej od lat praktyki wynika, iż nikt nie ma wątpliwości, iż w razie zwrotu wniosku nie doszło do skutecznego wszczęcia postępowania egzekucyjnego i że przy zwrocie wniosku nie ma podstaw do obciążania kogokolwiek kosztami postępowania egzekucyjnego, a w szczególności do naliczania opłaty egzekucyjnej. Zatem w tym miejscu również nie można zgodzić się z tezą przytaczaną przez referendarza w zaskarżonym orzeczeniu, iż to jakie będą skutki stosowania art. 800 1 k.p.c. budzi wątpliwości, albo, ze wytworzy to zupełnie nieznaną dotąd w obrocie sytuację prawną.
Do przesłanek odmowy wszczęcia egzekucji mieszczących się w dyspozycji art. 800 1 § 1 pkt. 1 k.p.c. należy też brak zdolności sądowej po stronie wierzyciela bądź dłużnika na etapie wnoszenia wniosku o wszczęcie egzekucji. Zauważam w tym miejscu, iż jedną z podstawowych zasad rządzących każdym postępowaniem cywilnym czy to sądowym czy egzekucyjnym jest to, iż jego uczestnicy muszą mieć podmiotowość prawną i mieć możliwość działania w celu dochodzenia lub obrony swych praw. Muszą zatem na każdym etapie danego postępowania cywilnego posiadać zdolność sądową oraz procesową. W razie istnienia po stronie któregoś z uczestników danego postępowania nieusuwalnych braków w zakresie zdolności sądowej lub procesowej żadne postępowanie cywilne nie może się toczyć. Oczywistym jest przy tym, iż jeżeli jest to brak pierwotny to postępowanie takie nie może nawet zostać skutecznie wszczęte. Jest to zasada bez której nie byłoby faktycznej możliwości realizowania wyrażonej w art. 2 Konstytucji zasady państwa prawnego. Co to byłoby bowiem za państwo prawne, skoro postępowania cywilne mogłyby toczyć się przy oczywistej niemożności obrony praw danego podmiotu np. z powodu braku zdolności sądowej. Zauważam, iż zgodnie z art. 71 k.p.c. w związku art. 13 § 2 k.p.c. jeżeli braków w zakresie zdolności sądowej lub procesowej nie można usunąć, lub nie zostały one usunięte we właściwym czasie to dane postępowanie w zakresie dotkniętym brakami znosi się i w miarę potrzeby organ prowadzący to postępowanie wydaje odpowiednie postanowienie.
Badanie zdolności sądowej czy procesowej nie prowadzi przy tym, ani do zatarcia granic pomiędzy postępowaniem sądowym, a egzekucyjnym, ani nie jest sprzeczne z celem postępowania egzekucyjnego. Całkowicie niezrozumiałe jest stanowisko, iż badanie zdolności sądowej czy procesowej na etapie wstępnych czynności miałoby stanowić jakiś problem dla Komornika sądowego, czy też być sprzeczne z celem postępowania egzekucyjnego, a już badanie tych przesłanek w toku postępowania egzekucyjnego, nie nastręcza problemów, ani nie budzi żadnych wątpliwości i nie jest wkraczaniem w sferę orzeczniczą. Normalną rzeczą w postępowaniach egzekucyjnych jest np. ich zawieszanie w trybie art. 818 k.p.c. czy 819 k.p.c. z powodu powstania po wszczęciu postępowania egzekucyjnego braku zdolności sądowej czy procesowej po stronie wierzyciela lub dłużnika i stosowanie tych przepisów oraz leżące u ich podstaw ustalenia co do zdolności sądowej lub procesowej wierzyciela lub dłużnika nie budzą w praktyce żadnych wątpliwości. Można zatem odnieść usprawiedliwione okolicznościami wrażenie, iż co najmniej część argumentacji zawartej na dwóch ostatnich stronach uzasadnienia zaskarżonego postanowienia stanowi tylko nieudolną próbę uzasadnienia przyczyny nie stosowania obowiązującego prawa wynikającej zapewne z niechęci do zmiany dotychczasowych przyzwyczajeń, którą to zmianę wymusza dokonana zmiana prawa.
Uczynienie i to w sposób bardzo wyraźny z pierwotnego braku zdolności sądowej dłużnika przesłanki do odmowy wszczęcia egzekucji (art. 800 1 § 1 pkt. 1 k.p.c.) oznacza również, iż jednocześnie zawężeniu uległ zakres przedmiotowy regulacji zawartej w art. 824 § 1 pkt. 2 k.p.c., bowiem od 1 lipca 2023 r. z całą pewnością nie ma ona już zastosowania w sytuacjach, gdy brak zdolności sądowej istniał już w chwili składania wniosku o wszczęcie egzekucji. Gdy brak taki został „wychwycony” przed dokonaniem pierwszej czynności egzekucyjnej to obowiązkiem komornika sądowego jest odmowa wszczęcia egzekucji na podstawie art. 800 1 § 1 pkt. 1 k.p.c. Gdyby brak ten istniejący w chwili wnoszenia wniosku został dostrzeżony po formalnym wszczęciu egzekucji to dokonane czynności winny zostać uchylone przez komornika sądowego lub sąd w trybie art. 759 § 2 k.p.c. i winno zostać wydane przez komornika sądowego postanowienie o odmowie wszczęcia egzekucji na podstawie art. 800 1 § 1 pkt. 1 k.p.c., po uprzednim zniesieniu postępowania egzekucyjnego w trybie art. 71 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Zauważam przy tym, iż nie wychwycenie tego braku przy wstępnym badaniu dopuszczalności wniosku, przy możliwości korzystania przez Komornika sądowego z danych zawartych w bazie PESEL byłoby dowodem na co najmniej brak należytej staranności przy wykonywaniu ustawowych obowiązków. Ewentualna szkoda wyrządzona prowadzeniem takiego postępowania obciążałaby Komornika sądowego.
Do umorzenia postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 824 § 1 pkt. 4 k.p.c. z powodu braku zdolności sądowej może w dzisiejszym stanie prawnym dojść wyłącznie wówczas, gdy brak ten powstał (powstał, a nie został wykryty) po wszczęciu postępowania egzekucyjnego. W praktyce w świetle choćby art. 819 k.p.c. możliwość taka nie dotyczyłaby w ogóle postępowań prowadzonych przeciwko osobom fizycznym, a jedynie przeciwko osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym posiadających zdolność prawną. Ziszczałaby się ona np. w razie wykreślenia danego podmiotu z Krajowego Rejestru sądowego np. w wyniku zakończenia likwidacji.
Nie ma zatem, w świetle obowiązującego od 1 lipca 2023 r. stanu prawnego, w przypadku pierwotnego braku zdolności sądowej dłużnika alternatywnej możliwości wydania postanowienia o odmowie wszczęcie egzekucji na podstawie art. 800 1 § 1 pkt. 1 k.p.c. albo postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 824 § 1 pkt. 2 k.p.c. Tylko pierwsza ewentualność jest zgodna z prawem.
Ponadto wystąpienie przesłanek z art. 800 1 k.p.c. i wydanie postanowienia o odmowie wszczęcia egzekucji wyklucza też nawet formalnie wydanie postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 824 § 1 pkt. 2 k.p.c. czy na jakiejkolwiek innej podstawie, bowiem skutkiem odmowy wszczęcia egzekucji jest anulowanie wszystkich skutków jakie prawo wiąże ze złożeniem wniosku ojej wszczęcie. Co oczywiste nie można zakończyć (np. poprzez umorzenie) bytu prawnego postępowania, które nigdy nie zostało skutecznie wszczęte. W przytoczonym powyżej uzasadnieniu ustawy nowelizującej k.p.c. wyraźnie wskazano, iż zastosowana w art. 800 1 k.p.c. konstrukcja powoduje, że niedopuszczalne jest przyjęcie, iż w razie odmowy wszczęcia egzekucji możliwe jest dodatkowo umorzenie postępowania egzekucyjnego.
Konsekwencją faktu, iż w razie spełnienia przesłanek do odmowy wszczęcia egzekucji, zgodnie z art. 800 1 § 2 k.p.c., nie dochodzi do skutecznego wszczęcia postępowania egzekucyjnego jest to, iż w takiej sytuacji nie powstają też koszty postępowania egzekucyjnego. Zauważam, iż jest to sytuacja prawna tożsama z tą z jaką mamy do czynienia w razie zwrotu wniosku o wszczęcie egzekucji na podstawie art. 130 § 2 k.p.c. W przypadku braku skutecznego wszczęcia postępowania egzekucyjnego nie możemy orzekać o kosztach postępowania, które nie zostało wszczęte. Koszty komornicze w tym opłatę egzekucyjną ustala się i są należne, wyłącznie w postępowaniu egzekucyjnym. Zgodnie z art. 770 § 2 k.p.c. koszty postępowania egzekucyjnego ustala postanowieniem komornik wraz z ukończeniem postępowania egzekucyjnego, jeżeli przeprowadzenie egzekucji należy do niego. Skoro w razie odmowy wszczęcia egzekucji nie dochodzi do wszczęcia postępowania egzekucyjnego to nie ma zastosowania przepis art. 770 k.p.c., bowiem nie można ukończyć postępowania, które nie zostało wszczęte. Zgodnie z art. 2 ustawy o kosztach komorniczych, koszty komornicze obejmują wydatki komornika sądowego, poniesione w toku prowadzonego przez niego postępowania egzekucyjnego oraz opłaty komornicze. Zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt. 1 ustawy o kosztach komorniczych opłaty egzekucyjne należne są wyłącznie za przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego, a zgodnie z art. 18 ust. 2 Komornik pobiera lub ściąga opłaty komornicze tylko w przypadkach określonych w ustawie. Zauważam przy tym, iż nie ma żadnego przepisu, który przewidywałby opłatę komorniczą w tym egzekucyjną w przypadku odmowy wszczęcia egzekucji na podstawie art. 800 1 § 1 pkt. 1 k.p.c. czy zwrotu wniosku na podstawie art. 130 § 2 k.p.c. W szczególności nie ma też zastosowania przepis art. 30 ustawy o komornikach sądowych, bowiem w przypadku zgonu dłużnika przed wniesieniem wniosku o wszczęcie egzekucji nie dochodzi nigdy do powstania skutku w postaci wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Przepis art. 800 1 § 2 k.p.c. możliwość taką wprost wyklucza. Skoro nie doszło do wszczęcia postępowania to nie możemy oceniać czy wszczęto je celowo czy oczywiście niecelowo. Nie można zatem do obecnego stanu prawnego odnosić stanowisk zawartych w uchwałach Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2022 r. (sygn. akt III CZP 91/22) i z dnia 27 stycznia 2022 r. (sygn. akt III CZP 36/22) choćby z tego powodu, iż zostały one wydane w oparciu o stan prawny, w którym odmiennie niż obecnie, nawet niedopuszczalny wniosek o wszczęcie egzekucji skutecznie wszczynał postępowanie egzekucyjne. Zatem wówczas w oparciu choćby o art. 770 § 2 k.p.c. w przypadku kończenia bytu takiego postępowania egzekucyjnego istniała przestrzeń do rozważań na temat kosztów postępowania egzekucyjnego. Dziś w związku z faktem, iż w razie wystąpienia przesłanek do odmowy wszczęcia egzekucji nie dochodzi do wszczęcia postępowania egzekucyjnego, nie ma przestrzeni do rozważań o kosztach nieistniejącego postępowania.
Dlatego też jak wskazałem na wstępie niniejszej skargi najistotniejsze w niniejszej sprawie jest zastosowanie właściwej normy do zaistniałego w sprawie stanu faktycznego i stwierdzenie braku podstaw do umorzenia postępowania egzekucyjnego, które w ogóle nie zostało skutecznie wszczęte. Kwestia kosztów postępowania egzekucyjnego, wbrew stanowisku referendarza sądowego jest kwestią wtórną. Oczywistym jest przy tym, iż jeżeli postępowanie egzekucyjne nie zostało wszczęte to nie ma mowy o kosztach postępowania egzekucyjnego. Na marginesie zauważam, iż wierzyciel nawet dokładając należytej staranności nie jest w stanie, nie łamiąc prawa, ustalić, czy w chwili składania wniosku o wszczęcie egzekucji dłużnik posiada zdolność sądową. Wierzyciel w odróżnieniu od Komornika sądowego nie ma w ogóle uprawnień do weryfikacji w bazie PESEL czy dana osoba fizyczna żyje o możliwości zweryfikowania tego on - linę w czasie rzeczywistym nie wspominając. Nie ma przepisu, który uprawniałby wierzyciela do żądania od kogokolwiek informacji w tym zakresie. Wykładnia przepisu art. 30 ustawy o kosztach komorniczych dokonana w uchwale z dnia 27 stycznia 2022 r. (sygn. akt III CZP 36/22) poza tym, iż jest sprzeczna z wykładnią dokonaną choćby w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2022 r. (sygn. akt III CZP 21/22) to również jest sprzeczna z konstytucyjną zasadą państwa prawnego. Nie można bowiem stawiać warunku (posiadanie przez dłużnika zdolności sądowej) i nakładać sankcji za jego niedopełnienie, jednocześnie nie dając żadnych narzędzi pozwalających na ustalenie czy dłużnik tę zdolność sądową rzeczywiście w danej chwili jeszcze posiada. Ustawodawca nie wyposażył wierzyciela w prawo do żądania i to w czasie rzeczywistym informacji o ewentualnym zgonie dłużnika. Tylko taka możliwość skutkowałaby tym, iż spełnienie warunku uniknięcia sankcji z art. 30 ustawy o kosztach komorniczych zależałoby od należytej staranności wierzyciela, a nie od przypadku.
Przechodząc na grunt stanu faktycznego zaistniałego w niniejszej sprawie, zauważam, w świetle powyżej przytoczonych wywodów prawnych, iż w związku ze śmiercią dłużnika i utratą przez niego zdolności sądowej przed wniesieniem wniosku o wszczęcie egzekucji zachodziła w chwili składania wniosku o wszczęcie egzekucji opisana w art. 800 1 § 1 ust. 1 k.p.c. podstawa do odmowy wszczęcia egzekucji. Komornik sądowy winien więc wydać postanowienie o odmowie wszczęcia egzekucji na podstawie art. 800 1 § 1 ust. 1 k.p.c., a nie postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 824 § 1 pkt. 4 k.p.c., który to przepis w takim stanie faktycznym nie ma obecnie zastosowania, choćby z tego powodu, iż nie można umorzyć postępowania, które nie zostało skutecznie wszczęte. W związku z faktem, iż zgodnie z art. 800 1 § 2 k.p.c. nie doszło do skutecznego wszczęcia postępowania egzekucyjnego Komornik sądowy winien przy tym zaniechać wydawania postawienia w przedmiocie kosztów postępowania egzekucyjnego, bowiem jego wydanie w takim stanie faktycznym nie ma żadnej podstawy prawnej. Pominięcie dyspozycji art. 800 1 k.p.c. i wydanie postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego w oparciu o przepis art. 824 § 1 pkt 2 k.p.c. i postanowienia o kosztach postępowania na podstawie art. 770 § 2 k.p.c. co nastąpiło w niniejszej sprawie stanowi w zaistniałym w sprawie stanie faktycznym oczywiste i zarazem rażące naruszenie prawa. Choć wierzyciel dostrzega, iż zmiana prawa zaszła stosunkowo niedawno, diametralnie zmienia model prawidłowego postępowania Komornika sądowego na etapie wstępnego badania wniosku o szczęcie egzekucji i burzy dotychczasowe wieloletnie przyzwyczajenia komorników jak i nadzorujących ich sądów to jednak nie zmienia to faktu, iż Komornik oraz referendarz sądowy mają obowiązek znać każdą nowelizację i stosować aktualny stan prawny, a nie kierować się dotychczasowym, wypracowywanym być może przez lata schematem swoich działań, odrzucając pod byle pretekstem to co nowe ( skarga na orzeczenie referendarza sądowego k. 19-23).
Sąd Rejonowy, działając jako Sąd odwoławczy zważył, co następuje:
Skarga wierzyciela na orzeczenie referendarza sądowego, jako wniesiona w terminie podlegała merytorycznemu rozpoznaniu przez Sąd Rejonowy, który w tej sprawie działał jako Sąd II instancji. Okazała się ona być niezasadną.
Na wstępie rozważań merytorycznych w przedmiotowej sprawie wskazać należy, że obszerne uzasadnienie zarówno skargi na czynność komornika sądowego jak i skargi na orzeczenie referendarza sądowego złożonych przez skarżącego pełnomocnika wierzyciela sprowadzały się do głównego zarzutu jakim był fakt niezastosowania przez komornika sądowego treści przepisu art. 800 (1) k.p.c. i wszczęcia egzekucji w sytuacji gdy komornik sądowy winien odmówić jej wszczęcia.
Sąd odwoławczy niezależnie od treści również szerokich rozważań referendarza sądowego w tym zakresie, uznał zasadność tego zarzutu, gdyż w przedmiotowej sprawie komornik sądowy nie odmówił wszczęcia egzekucji przeciwko dłużnikowi, który w chwili złożenia wniosku egzekucyjnego przez wierzyciela w dniu 24 października 2023 roku (data nadania wniosku w UP) już nie żył od około 3 lat.
Należy w tym miejscy również wyjaśnić, że na mocy zarządzenia tutejszego Sądu odwoławczego z dnia 23 lutego 2024 roku, doręczonego komornikowi sądowemu P. G. w dniu 5 marca 2023 roku został on zobowiązany do wskazania w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania, czy korzysta on z oprogramowania (jakiego?) służącego weryfikowaniu zdolności sądowej dłużników na etapie wszczęcia egzekucji i czy czynności takie wykonał w przedmiotowej sprawie egzekucyjnej – pod rygorem przyjęcia, że w jego kancelarii nie jest wykorzystywane takie oprogramowanie i że nie wykonał tychże czynności w sprawie Km 1835/23 ( zarządzenie k. 28). Wezwanie to pozostało bez odpowiedzi ze strony komornik sądowego, Sąd więc przyjął, że czynności takie w przedmiotowej sprawie nie zostały przez komornika sądowego wykonane.
Pełnomocnik skarżącego zdaje się jednak nie zauważać, że ustawodawca nie nałożył na komorników sądowych żadnych sankcji związanych z brakiem realizacji treści przepisu art. 800 (1) k.p.c. i tutejszy Sąd Rejonowy posiada urzędową wiedzę wskazującą na to, że komornicy przepisu tego nie stosują. W takiej sytuacji na skarżącym ciążył obowiązek wykazania, że wskutek naruszenia przepisów procedury cywilnej doszło do naruszenia jego praw. Okoliczności takich jednak skarżący nie wykazał ani na etapie skargi na czynność komornika sądowego, ani na etapie skargi na orzeczenie referendarza sądowego.
Skarżący powołał się bowiem na szereg wypowiedzi doktryny i treść uzasadnienia zmiany projektu ustawy Kodeks postepowania Cywilnego, jednak w zakresie tylko takim jaki był korzystny dla zajmowanego przez niego stanowiska. Zdaje się bowiem zapominać o innych wypowiedziach doktryny w tym samym zakresie i o innym fragmencie uzasadnienia projektu powoływanej przez niego zmiany ustawodawczej.
W ocenie tutejszego Sądu uzasadnienie projektu nowelizacji spotęgowało niejasność intencji ustawodawcy w zakresie skutków, jakie wywołuje ona z punktu widzenia momentu stwierdzenia przeszkody do prowadzenia egzekucji. W doktrynie dostrzeżono, że w zdaniu "umorzenie postępowania wchodzi w rachubę tylko w przypadkach, gdy doszło do skutecznego wszczęcia takiego postępowania a przeprowadzenie egzekucji nie było niedopuszczalne" słowo "nie" znalazło się omyłkowo ( tak np. A. O., Odmowa wszczęcia egzekucji, Nt 4). Zdanie to sugeruje bowiem, że jeśli przyczyna odmowy wszczęcia ma charakter pierwotny, to dochodzi do odmowy wszczęcia egzekucji – niezależnie od tego, na jakim etapie postępowania przyczyna ta się ujawni. Taka interpretacja komentowanej regulacji została jednak odrzucona przez doktrynę, głównie z uwagi na definicję pojęcia wszczęcia egzekucji, którą należy odróżniać od pojęcia wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Wskazuje się, że dostrzeżenie po wszczęciu egzekucji przesłanki, która miała charakter pierwotny, powoduje umorzenie postępowania egzekucyjnego, nie zaś odmowę wszczęcia egzekucji, gdyż ta została już wszczęta ( zob. np. M. Łochowski, w: T. Szanciło, KPC. Komentarz, t. 2, 2023, art. 8001, Nb 14; M. Dziurda, w: Kodeks, art. 8001, Nt 5; A. Marciniak, Odmowa wszczęcia, s. 578).
Ze stanowiskiem tym tutejszy Sąd odwoławczy w pełni się zgadza. Wobec braku skutków prawnych (w ustawie) braku zweryfikowania przez komornika sądowego braku zdolności sądowej dłużnika na etapie wszczęcia egzekucji, ustalenie tej okoliczności (jak w przedmiotowej sprawie) już po wszczęciu egzekucji musiało skutkować jej umorzeniem. Czynność komornika sądowego w tym zakresie była więc prawidłowa i ani referendarz sądowy (w skardze na czynność komornika sądowego), ani Sąd Rejonowy (w skardze na orzeczenie referendarza sądowego) czynności komornika sądowego w tym zakresie zmienić nie mogli. Skarga w tym zakresie podlegała oddaleniu jako niezasadna. Jak wskazują bowiem dalej cytowani już powyżej komentatorzy, należy mieć także na uwadze możliwość, iż ustawodawca nie wziął pod uwagę, iż pierwotna przyczyna może zostać niedostrzeżona przez organ przy podejmowaniu decyzji o wszczęciu egzekucji (celowo lub omyłkowo) lub ujawnić się później – wobec czego nie przewidział konsekwencji pojawienia się jej na dalszym etapie postępowania, którą to lukę należy uzupełnić regulacjami dotyczącymi umorzenia postępowania egzekucyjnego.
Kolejno wskazać należy, z czym Sąd odwoławczy w pełni się zgadza, że postanowienie o odmowie wszczęcia egzekucji kończy postępowanie egzekucyjne (wszczęte w chwili nadania przez wierzyciela wniosku egzekucyjnego w UP). M. Ł. ( w: T. Szanciło, KPC. Komentarz, t. 2, 2023, art. 8001, Nb 14) wskazuje, że postanowienie to kończy postępowanie w sprawie, wobec czego towarzyszy mu ustalenie kosztów postępowania i zwrot tytułu wykonawczego (art. 816 § 1), na którym nie należy jednak czynić żadnych adnotacji.
Przyjęcie takiego stanowiska rodzi kolejno konieczność wydania przez komornika sądowego postanowienia o ustaleniu kosztów postępowania egzekucyjnego i – również - pobraniu opłat egzekucyjnych, w tym rozważenie możliwości pobrania od wierzyciela opłaty ustalonej na podstawie art. 30 ustawy o kosztach komorniczych. Uznać w tym miejscu trzeba, że opłata taka może zostać pobrana na podstawie art. 30 u.k.k. w przypadku stwierdzenia, że wszczęcie postępowania egzekucyjnego było oczywiście niecelowe (jednak nie można jednak zakładać, że będzie tak w każdym stanie faktycznym). Zgodzić się należy ze skarżącym, że w świetle treści przepisu art. 800 (1) k.p.c. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2022 roku w sprawie III Czp 36/22 straciła odrobinę na aktualności (jednak Sąd nie zgadza się ze skarżącym, że nie można odwoływać się do jej treści w żadnej mierze), a to dlatego, że w chwili jej wydawania przez Sąd Najwyższy nie obowiązywał art. 800 (1) k.p.c. W chwili jednak wydawania przez Sąd odwoławczy spornego postanowienia z dnia 29 maja 2024 roku, Sąd Najwyższy w Uchwale z dnia 5 kwietnia 2024 roku w sprawie III Czp 6/23 już orzekł, że „złożenie przez wierzyciela wniosku o wszczęcie egzekucji przeciwko zmarłemu dłużnikowi może stanowić oczywiście niecelowe wszczęcie postępowania egzekucyjnego w rozumieniu art. 30 ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych”.
Sąd Najwyższy w sentencji tejże Uchwały z dnia 5 kwietnia 2024 roku odwołał się więc wprost do momentu samego złożenia wniosku egzekucyjnego, a więc momentu, w którym nawet komornik sądowy nie może jeszcze ustalić (jak chce wierzyciel na podstawie systemu PESEL) czy należy odmówić wszczęcia egzekucji.
Uchwała ta jest kontynuacją nowej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego w zakresie celowości wszczęcia postępowania egzekucyjnego (nie egzekucji, gdyż nie takim pojęciem posługuje się treść art. 30 u.k.k.) i możliwości pobierania od wierzycieli opłaty egzekucyjnej na podstawie art. 30 u.k.k. Odnotować bowiem należy, że w Uchwale z dnia 26 kwietnia 2022 r. ( w sprawie III CZP 91/22, Biul. SN 2022, Nr 3–4), Sąd Najwyższy przyjął, iż "w przypadku odmowy wszczęcia egzekucji na podstawie art. 804 § 2 z uwagi na oczywisty upływ terminu przedawnienia roszczenia wynikającego z tytułu wykonawczego, gdy wierzyciel nie przedłożył dokumentu, o którym mowa w art. 797 § 1(1) k.p.c., komornik wydaje postanowienie o pobraniu od wierzyciela opłaty stosunkowej w wysokości 10% egzekwowanego świadczenia na podstawie art. 30 zdanie pierwsze ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych". W tej Uchwale Sąd Najwyższy wskazał wprost, że samo pobranie od wierzyciela opłaty egzekucyjnej na podstawie art. 30 u.k.k. nie jest warunkowane w żadnej mierze wszczęciem egzekucji.
Odnosząc się jeszcze w tym miejscu do jednego z zarzutów zawartych w skardze na orzeczenie referendarza sądowego, który dotyczył braku możliwości weryfikacji przez niego czy dłużniczka żyła w chwili złożenia wniosku egzekucyjnego, wskazać należy skarżącemu na kilka kwestii. W uzasadnieniu projektu ustawy o kosztach komorniczych wskazano, że „R. legis wprowadzanego rozwiązania (art. 30 u.k.k.) stanowi założenie, że to właśnie wierzyciel posiada najpełniejszą wiedzę o tym, czy zachodzi potrzeba wszczęcia postępowania egzekucyjnego, i o tym, kto jest jego dłużnikiem. Regulacja ta powinna wyeliminować sytuacje, w których wierzyciele nie dokładają należytej staranności przy określeniu osoby dłużnika (wskazując np. nieprawidłowy adres) i doprowadzają w ten sposób do podjęcia czynności egzekucyjnych przeciwko osobom trzecim. Dzięki temu nastąpi też ograniczenie takich sytuacji, w których wierzyciel kieruje do komornika wniosek o wszczęcie egzekucji pomimo uprzedniego spełnienia świadczenia przez dłużnika. Omawiana regulacja stanowi odzwierciedlenie założenia, że państwo nie powinno akceptować działań, w których złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji stanowi przejaw nadużycia prawa. Weryfikacja niecelowości wszczęcia postępowania egzekucyjnego odbywa się na chwilę złożenia wniosku, choćby okoliczności istniejące w tej chwili ujawniły się później. „Oczywista niecelowość” w rozumieniu art. 30 u.k.k. ma zatem charakter obiektywny, a jej stwierdzenie przez komornika potrzeby wydania postanowienia o kosztach nie wymaga prowadzenia szczególnej analizy.
W tym miejscu Sąd odwoławczy chciałby również z całą stanowczością podkreślić, że – wbrew stanowisku pełnomocnika skarżącego - wierzyciele dysponują określnymi środkami prawnymi celem ustalenia czy ich dłużnik żyje. Mogą oni bowiem skorzystać z możliwości zwrócenia się do rządowej bazy PESEL celem uzyskania aktualnych danych dłużnika, w tym osobowych, adresowych oraz ustalenia czy osoba ta żyje. Jak wynika z danych znajdujących się na stronie www.gov.pl, zakładka – „uzyskaj dane innej osoby z rejestru PESEL” (dokładny adres strony: https://www.gov.pl/web/gov/uzyskaj-dane-innej-osoby-z-rejestru-pesel) przy wykazaniu interesu prawnego i po uiszczeniu opłaty skarbowej (w kwocie około 30 zł), każdy wierzyciel może uzyskać dane dotyczące swojego dłużnika. Dane te otrzyma w ciągu miesiąca (od dnia złożenia wniosku) w sposób określony przez niego we wniosku (odbiór osobisty w urzędzie, do którego zostanie wysłany wniosek lub pocztą tradycyjną, ewentualnie nawet – co jest znacznym uproszczeniem dla wierzycieli - elektronicznie na skrzynkę Mój G./ePUAP).
Przyjmując, że dłużnik H. N. zmarł w dniu 14 listopada 2020 roku, a więc na około 3 lata przed dniem złożenia wniosku egzekucyjnego w przedmiotowej sprawie, w ocenie Sądu odwoławczego - na przestrzeni tych 3 lat - wierzyciel mógł z łatwością ustalić fakt zgonu dłużnika. Okres zaś pomiędzy zgonem dłużnika i dniem złożenia wniosku egzekucyjnego stanowić musi w sposób dla Sądu oczywisty fakt niecelowości wszczęcia postępowania egzekucyjnego w przedmiotowej sprawie.
Finalnie Sąd chciałby tylko skarżącemu wskazać, że tak szeroko i wielokrotnie powoływany przez niego w świetle treści art. 800 (1) § 2 k.p.c. fakt, że złożenie przez wierzyciela wniosku o wszczęcie egzekucji nie wywołał skutków prawnych związanych z jego złożeniem w postaci przerwy biegu terminu przedawnienia roszczenia objętego tytułem wykonawczym w stosunku do spadkobierców zmarłego dłużnika ( por. treść uzasadnienia do projektu zmiany k.p.c.).
Mając powyższe na uwadze, Sąd odwoławczy orzekł w oparciu o treść art. 767 ze znaczkiem 3a k.p.c. jak w sentencji postanowienia.
ZARZĄDZENIE
1. odpis postanowienia wraz z uzasadnieniem przesłać pełnomocnikowi skarżącego – bez pouczenia, poprzez PI;
2. wykonać punkt 4 zarządzenia k. 31v.
Podmiot udostępniający informację: Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi
Osoba, która wytworzyła informację: Sędzia Anna Braczkowska
Data wytworzenia informacji: